De dode hamster van 'Zomergasten'
Laatst zag ik het VPRO-programma 'Zomergasten' met Arjen Lubach als gast. Hij is VPRO-programmamaker en heeft een prijs gewonnen. Ook VPRO-gastheer Thomas Erdbrink heeft een prijs gewonnen. Zouden ze die daar aan elkaar doorgeven, zoals mijn Franse familie dat met cadeautjes deed?
Lubach had een lied uitgekozen: een imitatie van Jacques Brels 'Mijn vlakke land', getiteld ''t Hoogelaand'. Ik kan het niet helpen, ik voel altijd deernis met zangers die Brel proberen na te doen. Daarna kwam een stukje film over twee kinderen die een hamster begraven. Wenend zat ik in mijn stoel.
Toen kwam het gesprek op religie. Lubach heeft als jongen op de 'School met den Bijbel' gezeten. Erdbrink, die meer dan een hamster rook, vroeg hoe hij als kind God zag. Ja, toch wel als iemand die alles kon zien en beheersen, was het antwoord. Een man op een wolk? drong Erdbrink hoopvol aan. Ja, zoiets. Alsof niet elk kind een godsbeeld in het verlengde van zijn vader heeft, tegen wie hij letterlijk opziet. Of verwacht je soms dat een schooljongen op de vraag wie God is antwoordt: 'Datgene waarboven niets groter gedacht kan worden'? Zo'n joch kijkt wel uit, voor hij het weet, krijgt hij een prijs aan zijn broek.
Zoals velen groeide Lubach uit dat kinderlijke godsbeeld, maar groeide niet door. Hij meent dat er geen God is. Om dit te onderstrepen liet hij een al wat ouder filmpje zien over een discussie tussen de atheïst Sam Harris en de populaire spirituele leraar Deepak Chopra. Daarin oreert de laatste over de overeenkomsten die hij ziet tussen de kwantumfysica en zijn New Age-achtige spiritualiteit. Harris gaat niet in op de inhoud van zijn betoog, maar op zijn persoon. Chopra, stelt hij, is geen kwantumfysicus en heeft daarom geen recht van spreken.
De baardjes van Lubach en Erdbrink knikken instemmend. Hoe durft een leek het over kwantumfysica te hebben? Ze merken niet op dat Harris precies dezelfde zonde begaat. Is hij deskundig als theoloog? Nee. Als religiewetenschapper dan? Ook niet. Toch schrijft en spreekt hij veel over geloof en religie, zoals Chopra over kwantumfysica doet. Vanuit zijn studeerkamer beweerde Harris dat 'theologie onwetendheid met vleugels' is en religie een 'collectieve waan'. Daar zullen de kerkelijke vrijwilligers die met hun poten midden in de modderige realiteit staan om vluchtelingen te helpen van opkijken.
Harris leeft zelf in de waan dat geloof en wetenschap elkaar uitsluiten. (Overigens zijn er recent tekenen dat hij spiritueel begint te ontwaken.) Maar onder topwetenschappers zijn vele hoopvolle gelovigen. De ontdekking van het quarkdeeltje en de bigbangtheorie zijn zelfs het werk van dubbeltalenten: wetenschappers die ook priester zijn. Ze zegenen op zondag en rekenen op maandag. En maar hopen dat ze bij de consecratie niet per ongeluk een wiskundige formule prevelen.
Zelf denk ik dat wetenschap en geloof zich tot elkaar verhouden als een imitatie van Jacques Brel, en Brel zelf. Een wetenschapper werkt altijd met modellen, een nabootsing van de werkelijkheid. Het geloofsleven is Brel zelf, de sidderende belichaming van pijn, plezier en het verlangen naar een altijd wijkende horizon. 'Ik voel weer ruimte', zei laatst iemand na de kerkdienst.
Met deze uitzending bevestigde het programma 'Zomergasten' dat het een erg bekrompen kijk op religie en geloof heeft. Formaat dode hamster. Vergeleken daarmee staat een School met den Bijbel warempel op Nobelprijsniveau.
undefined
