De dalits in India sterven nog steeds in de drek

Op de ochtend van 3 augustus 2008 ging Harikesh Tanwar zoals altijd naar zijn werk als schoonmaker voor de Delhi Jal Board, het agentschap van de gemeente dat verantwoordelijk is voor de watervoorziening. Later die dag werd zijn vrouw Manju gebeld door het ziekenhuis. Haar man was dood.

Toen pas ontdekte ze wat voor werk hij werkelijk deed: Harikesh maakte verstopte riolen schoon. Regelmatig stond hij tot aan zijn nek in de uitwerpselen, zonder beschermende kleding. Die dag werden de giftige gassen hem fataal.

"Iedereen weet dat dit werk gevaarlijk is", zegt Manju, zittend op het bed in de eenkamerwoning die ze met haar twee zoons van 22 en 25 deelt. "Maar als de baas je vraagt het te doen, dan kun je niet weigeren. Het is niet makkelijk ander werk te vinden."

Verboden

Het handmatig schoonmaken van ouderwetse, droge toiletten, riolen en septische tanks is verboden in India. Toch zijn nog zeker 160.000 Indiërs afhankelijk van dit werk. Net als Harikesh Tanwar vrijwel allemaal dalits, die vroeger 'onaanraakbaren' werden genoemd, de laagste groep in het Indiase kastesysteem. De overheid, die verplicht is hen te rehabiliteren, is juist hun grootste werkgever.

"De houding van de staat is ondanks de wet onveranderd", zegt Bezwada Wilson, een activist wiens vader als handmatige poepruimer werkte. "Dit is een land dat in staat is om 140 satellieten in één keer te lanceren, maar nog geen technologie heeft om de menselijke poepruimers te vervangen."

De overheid besloot vorig jaar, na protesten over dodelijke slachtoffers, 200 machines aan te kopen. In februari van dit jaar werd de aankoop goedgekeurd, maar van de machines is tot nu toe geen spoor.

"Het wordt simpelweg niet als noodzakelijk gezien, omdat het 'onaanraakbaren' zijn die het werk doen", zegt Wilson. Volgens een onderzoek van de 52-jarige activist zijn 1570 mensen in de afgelopen 25 jaar gestorven tijdens het schoonmaken van riolen en toiletten.

Dat aantal wordt bepaald niet kleiner. In de eerste drie maanden van dit jaar alleen al telde Wilson 37 doden. Hun werkgevers zijn strafbaar op grond van de wet die het beroep verbiedt, en daarnaast door een aparte wet tegen het discrimineren op basis van kaste. Toch is er volgens Wilson nog nooit iemand veroordeeld voor deze sterfgevallen.

Tekst loopt door onder de foto

Dood door verwaarlozing

Weduwe Manju kreeg na de dood van haar man een politieagent op bezoek, die de zaak registreerde. Niet voor kastediscriminatie, maar voor dood door verwaarlozing. Het particuliere agentschap dat haar man voor de gemeente liet werken, bood haar omgerekend 60 euro. "Ik had geen andere keus dan het geld aannemen. Ik was bang dat ze mijn kinderen wat zouden aandoen."

De ervaring van Manju en activist Wilson staat haaks op een omstreden uitspraak van het Indiase Hooggerechtshof eind vorige maand. Het hof reageerde op een klacht over valse aangiften en chantage op basis van de wet tegen kastediscriminatie. Vooral overheidsfunctionarissen zouden het slachtoffer worden. Het hof bepaalde dat zij pas mogen worden gearresteerd na een vooronderzoek en na toestemming van hun meerdere.

"Dit is een kastistische uitspraak", zegt Wilson. "De rechters hebben geen enkel bewijs gegeven voor de aanname dat er misbruik van de wet wordt gemaakt."

Honderd aangiften

In India wordt gemiddeld honderd keer per dag aangifte gedaan van kastediscriminatie. In ongeveer een kwart van de gevallen volgt vervolging. De meerderheid van de rechtszaken wordt echter geseponeerd om technische redenen, zo blijkt uit onderzoek van de Indiase econoom Sukhadeo Thorat. Vaak noteert de politie ook niet de kaste van het slachtoffer, waardoor vervolging voor discriminatie onmogelijk wordt.

"De raadsheren van het Hooggerechtshof zeggen onschuldigen te willen beschermen", zegt Wilson. "Maar hoe zit het met de mensen die sterven? Zijn zij dan niet onschuldig?"

Premier Modi heeft dalits hard nodig

Onvrede onder dalits, die bijna een vijfde van de Indiase bevolking uitmaken, kan een probleem worden voor premier Narendra Modi, die volgend jaar opnieuw de verkiezingen wil winnen. Begin deze maand protesteerden zij door heel India tegen een uitspraak van het Hooggerechtshof, die arrestatie onder de wet tegen kastediscriminatie moeilijker maakt. Er vielen zeven doden en honderden demonstranten werden gearresteerd. Het was het zoveelste protest. Bij de verkiezingen in 2014 steunden veel dalits Modi, vanwege diens economische beloften, maar inmiddels zijn zij teleurgesteld. Ook groeit het geweld tegen dalits door radicale hindoe-nationalisten, onder wie fanatieke Modi-aanhangers.

Lees ook: Zeven doden bij protesten van de laagste kaste in India

Tienduizenden zogenoemde dalits, leden van de laagste groep in het kastenstelsel, protesteerden begin april in verschillende deelstaten tegen een uitspraak van het hooggerechtshof. Volgens de dalits vermindert de uitspraak hun toch al gebrekkige bescherming tegen discriminatie.