'De bevrijding van de fietser'
Van een onzer verslaggeefsters AMSTERDAM - Nederland is ongeveer het enige land in Europa waar fietsers die van rechts komen nog géén voorrang hebben. Alleen in Nederland moet de fietser stoppen, of wachten op een gunst. Het is een overblijfsel van de Duitse bezetting. Toen het Duitse leger met z'n militaire voertuigen Nederland binnentrok, werden die lastige fietsers, waarvan Nederland er zoveel had, snel tot 'ongelijkwaardig' verkeer bestempeld. De regel is nooit meer herroepen.
“De bevrijding van de fietser”, noemt de Fietsersbond ENFB met een knipoog naar de historie het voorstel van minister Jorritsma om fietsers van rechts eindelijk voorrang te geven. Maar of het in de praktijk veel verschil zal maken, waagt de bond te betwijfelen. “Dat hangt af van de automobilist. Fietsers zijn niet gek. Als een auto weigert voorrang te geven, stort de fietser zich er echt niet voor.”
Ook andere verkeersdeskundigen denken dat de wetgeving hooguit tot kleine veranderingen in het verkeersgedrag leidt. “Fietsers en automobilisten kijken niet zozeer naar de regels, maar naar de situatie. Daarbij staat de fietser minder sterk, ook met een nieuwe voorrangsregel”, zegt R. ter Avest van het Verkeersadviesbureau Goudappel Coffeng in Deventer.
Het adviesbureau heeft stapels video's van kruispunten, rotondes en oversteekplaatsen in het hele land. Daarop is precies te zien hoe er in het verkeer wordt onderhandeld. De twee partijen schatten elkaar in, wegen hun kansen. Regels zijn daarbij minder relevant. “Op een smalle weg, met allerlei verkeer, staat de fietser sterker. Je ziet dat de automobilist dan sneller de neiging heeft ruimte te maken. Is de fietser in de minderheid, dan bepaalt de auto wat er gebeurt.”
Machtsstrijd
In die permanente machtsstrijd wordt het overtreden van regels voor de fietser bijna een daad van verzet. Jonge fietsers zijn daarbij overigens nauwelijks brutaler dan oudere fietsers. Ouderen rijden net zo vaak door rood licht dan jongeren, blijkt uit de Coffeng-video's. “Fietsers zijn allemaal wat assertiever geworden. Je ziet duidelijk dat ze niet meer zo snel automatisch aan de kant gaan voor een auto. Midden op de weg blijven fietsen, bijvoorbeeld. Maar ook dat is verklaarbaar: er zijn meer fietsers dan een paar jaar geleden, en op veel wegen hebben ze meer ruimte gekregen. Ze staan eindelijk sterker.”
Het is volgens het bureau een misverstand dat fietsers niet malen om regels. In Zwolle deed het bureau een proef. Het door rood licht fietsen nam aanzienlijk af toen bij het verkeerslicht een tweede lamp kwam te hangen waarop de resterende wachttijd was af te lezen. Opeens werd de regel wel nageleefd, terwijl feitelijk aan de situatie niets was veranderd.
De Fietsersbond ENFB herinnert aan een onderzoek in Enschede. Op de ene rotonde had de fietser voorrang, op de andere niet. Zelfs de automobilisten vonden dat de fietsers eigenlijk recht hadden op voorrang. Dat bleek uit het feit dat op rotonde nummer twee de fietser in één op de drie gevallen alsnog voorrang kreeg, terwijl hij daar feitelijk geen recht op had. “Het vervelende is dat het een gunst blijft. De automobilist is nooit afhankelijk van gunsten, de fietser wel”, zegt Paul van Weenen van de ENFB. “Fietsers overtreden regels, maar niet vaker dan automobilisten. Hooguit andere regels.”
Het is de vraag voor hoeveel weggebruikers de regel zelfs maar meetelt. De meeste weggebruikers kénnen de formele regel niet eens. Maar liefst 28 procent van de automobilisten denkt dat fietsers van rechts al lang wettelijk voorrang horen te krijgen. Dat meldde vorig jaar het clubblad Kampioen van de ANWB. Elke fietsers herkent dat cijfer uit de praktijk. Rijdt de fietser op een brede straat en komt de auto van links uit een smallere straat, dan zal bijna altijd de auto stoppen. Maar zeker weet je het nooit.
