De beste boeken van 2009

Brigitte Adriaensen

bespreekt Spaanstalige literatuur

Roberto Bolaño: 2666

Groots opgezet, beklemmend epos waarin de zoektocht naar de mysterieuze schrijver Hans Reiter zich ontpopt tot een reflectie over ultieme vormen van het kwaad in de twintigste eeuw.

Ricardo Piglia: Brandend geld

Spannend en hilarisch relaas van een criminele bende die na een bankoverval voor de Argentijnse politie op de vlucht slaat. Een waanzinnig boek dat kritiek op het kapitalistische systeem niet schuwt.

Simon Reid-Henry: Fidel & Che

Goed gestoffeerde, boeiende biografie over de twee sleutelfiguren van de Cubaanse revolutie.

Marinus de Baar

schrijft vooral over filosofie

Michael Ruse: Charles Darwin

Een voortreffelijke combinatie van evolutieleer en wetenschapsfilosofie door een oude rot, die het snijvlak van deze twee disciplines volkomen beheerst en de juiste vragen stelt. De voltreffer van dit Darwinjaar.

Richard Holmes: De tijd van verwondering

Wetenschapsgeschiedenis op zijn best: Holmes slaagt erin de lezer te laten delen in de verwondering van de onderzoekers die rond 1800 een nieuwe wereld ontdekten.

Philipp Blom: De duizelingwekkende jaren: Europa 1900-1914

Over vrouwenemancipatie, uranisme en ondermijnde mannelijkheid, over machtspolitiek, slagschepen en snelle auto’s. Aanbevolen voor mannen, vrouwen en alles er tussenin.

Bas Belleman

bespreekt Nederlandstalig proza

Carolina Trujillo: De terugkeer van Lupe García.

Over de verloren generatie na een revolutie in een Zuid-Amerikaans land. Verknipte kinderen van verzetsstrijders snuiven wat af, maar gaan ook opnieuw de strijd aan.

P.F. Thomése: J. Kessels: The novel

In een oude Toyota Kamikaze naar een Hamburgse hoerenbuurt en weer terug naar Nederland met een dode Turk in de achterbak. En dat allemaal vanwege de mooie Birgit, ’de onbespoten droom van mijn popelende jongenstijd’. Briljante pulproman.

Manon Uphoff: De spelers.

Een vrouw raakt door haar vriend verwikkeld in een oorlog die ze niet heeft meegemaakt: de oorlog in Joegoslavië. Wanneer is een trauma een excuus, wanneer moet het begrip ophouden?

Afra Botman

bespreekt thrillers

Robert Harris: Lustrum

Politieke thriller over de ondergang van de Romeinse republiek. Hoofdpersoon is Cicero, tegenstrever de geslepen Julius Caesar. Intriges, leugens, ijdelheid en corruptie: er zijn veel parallellen met het heden.

Philip Sington: Het Einstein meisje

Jaren dertig in Berlijn. Psychiater Martin Kirsch trekt zich het lot aan van een jonge vrouw met geheugenverlies. Ze blijkt een nauwe band te hebben met Albert Einstein. Knap in de grimmige tijd geplaatst.

Liam Durcan: Het hart van Hernan García

Arts uit Honduras staat voor Haags tribunaal op verdenking van marteling en het vermoorden van politieke gevangenen. Mooie weergave van een ethisch dilemma: het lot van gevangenen verzachten, of weigeren voor de dictator te werken?

Leonie Breebaart

is redacteur Boeken

Daniël Kehlmann: Roem

Wie ben je nog als je niet mobiel bereikbaar bent? Deze volmaakt gestileerde verbonden verhalen peilen de invloed van de digitale revolutie.

Roberto Bolaño: 2666

Grootse poging deze tijd, het kwaad en onze onverschilligheid daarvoor in één boek te vatten.

Margaret Atwood: Het jaar van de vloed

De planeet is getroffen door een epidemie. Twee vrouwen overleven. Verrukkelijke dystopie, waarin Atwood ook eco-gelovigen op de hak neemt. Inventief vertaald.

Herta Müller: Ademschommel

Van grote poëtische kracht getuigende kampliteratuur.

Willem Breedveld

commentator

Remieg Aerts: Het aanzien van de politiek

Veel gedoe dit jaar over het aanzien van de politiek. Aerts toont aan dat we respect wíllen hebben voor de politiek. Maar dan moeten politici zich wél als A-merk presenteren.

Jelle Zeedijk & Paulus Van Bortel: Bedrogen door de elite?

Moeten we de ’onrendabelen’ van Marcel van Dam pamperen, of keihard op hun eigen verantwoordelijkheid wijzen, zoals Theodore Dalrymple betoogt? Over die vraag gaat deze bundel beschouwingen rond de Britse cultuurcriticus.

Paolo Giordano: De eenzaamheid van de priemgetallen

Meeslepende debuutroman over de onoverbrugbare eenzaamheid van twee mensen, vlak bij elkaar, maar niet dicht genoeg om elkaar echt te raken. In één woord: aangrijpend.

Carloz Ruiz Zafón: Het spel van de engel

De milleniumtriologie van Stieg Larsson heeft hele horden in de ban gehouden, maar deze thriller vind ik toch net wat speelser, intelligenter en mysterieuzer.

Amal Chatterjee

bespreekt Engelstalige literatuur

Patrick French: V. S. Naipaul

Veruit mijn favoriet, deze biografie. Naipaul is bepaald geen perfect mens, maar Frenchs eerlijkheid maakt zijn reis van een klein Caraïbisch stadje naar het hart van de literatuur zeer onderhoudend.

Kamila Shamsie: Verbrande Schaduwen

Breed uitwaaierende familiekroniek die ons van Hiroshima naar Pakistan en Guantánamo Bay voert.

J. M. Coetzee: Zomertijd

Coetzee pelt zoveel lagen van zijn Afrikaner identiteit af, dat de kernwaarden en tegenspraken daarvan bloot komen te liggen.

Abraham Verghese: De Heelmeesters

Roman over verwantschap en chirurgie, die India, Ethiopië en de VS wonderbaarlijke met elkaar verbindt.

Hans Dijkhuis

schrijft over filosofie

Tom Holland: De gang naar Canossa. De westerse revolutie rond het jaar 1000

Een meesterlijk geschiedenisboek over een cruciale periode van de Middeleeuwen.

Sándor Márai: De meeuw

Een intrigerende roman uit de Tweede Wereldoorlog over een bijzondere ontmoeting in Boedapest.

Pieter Roelofs e.a.: Hendrick Avercamp, de meester van het ijsgezicht

Voorbeeldige catalogus van de winterse tentoonstelling (nog tot 15 februari). Om thuis bij haard of kachel uitgebreid na te genieten.

Jaap Goedegebuure

schrijft over Nederlandstalige

literatuur

Franca Treur: Dorsvloer vol confetti

Mooie bijdrage aan het Calvijnjaar. Trefzeker weet de debuterende Treur de lichte toets te vinden waarmee ze orthodox-gereformeerd Zeeland beziet.

Nop Maas: Gerard Reve, kroniek van een schuldig leven

Leest als een roman, dankzij de royaal benutte documentatie. Hoe een lelijk eendje veranderde in een af en toe vervaarlijk blazende zwaan.

Leonard Nolens: Dagboek van een dichter 1979-2003

Zeer precieze waarnemingen en bespiegelingen van Vlaanderen terughoudendste en tegelijk emotioneelste dichter. Fascinerende en af en toe ook pijnlijke lectuur.

Hans Goslinga

politiek commentator

David McCullough: John Adams

„Absolute macht bij een meerderheid is net zo verdwaasd als bij één”, aldus de minst bekende stichter van de VS: John Adams. Meeslepende biografie die leest als een zoektocht naar het wezen van democratie, macht en politiek.

J.A.A. van Doorn, Nederlandse democratie.

Geen democratie kan zonder bromberen van het kaliber Van Doorn. Wantrouwig tegenover de menselijke natuur, onderkende hij de kwetsbaarheid van het democratische systeem. Mooie selectie uit zijn sociologische waarnemingen.

Lawrence G. McDonald en Patrick Robinson: A colossal failure of common sense.

Indringend verslag van wat er kan gebeuren als de macht geen tegenspraak meer krijgt of die arrogant terzijde schuift. McDonald had tot 2008 topfunctie bij de bank waarvan de val de kredietcrisis inluidde, die volgens dit boek had kunnen worden voorkomen.

Erik-Jan Harmens

bespreekt poëzie

J.A. dèr Mouw: Je bent de wolken en je bent de hei

Wat een lef van TomTom-oprichter Pieter Geelen om de heruitgave van J.A. dèr Mouws werk te financieren. Onvergetelijk is diens beschrijving van een burgerlijk bestaan: „Het gaslicht suist. De slinger knikt van Neen.”

Rick de Leeuw: Zuiderziel

Gedichten, songteksten en interviews, waaronder een met Sylvia Kristel, die verhaalt van een recente scharrel. „Ik vroeg hem een keer geef me je hand, en hij vroeg me waarom. Toen wist ik genoeg. Dan ben ik liever alleen.”

Rodaan Al Galidi: Digitale hemelvaart

Onweerstaanbare poëzie van de uit Irak afkomstige en in Zwolle woonachtige Al Galidi: „Mijn vertrek is mijn enige bestaan. / Ik moet gaan.”

Hanna de Heus

recenseert vooral Engelstalige

literatuur

Reif Larsen: De verzamelde werken van T.S. Spivet.

Prachtige roman, zo mooi uitgegeven, zo bijzonder dankzij alle illustraties in de kantlijn: een must.

Kevin Canty: Waar het geld bleef

Korte verhalen die ontroeren zonder sentimenteel te zijn.

Susan Aberth: Leonora Carrington: Surrealism, Alchemy and Art

Gedegen, boeiende biografie van deze surrealistische kunstenares die inmiddels stokoud is.

Darce Stoker en Ian Holt: Dracula, de ondode

Het klinkt vreselijk: achter-achterneef van Bram Stoker die een vervolg op Dracula schrijft, maar het blijkt verrassend goed. Vooroordelen opzij zetten!

Nop Maas: Gerard Reve, Kroniek van een schuldig leven

Heerlijk boek dat alle hooggespannen verwachtingen waarmaakt.

Edwin Kreulen

bespreekt thrillers

Kjetil Try: Laat de kinderen tot mij komen

Op thrillergebied de revelatie van dit jaar. Klassiek Noors speurdersdrama waarin hoofdinspecteur Rolf Gordon Lykke wordt geconfronteerd met twee vreemde moorden, terwijl een zwangere alleenstaande vrouw verdacht aardig wordt opgevangen door een taxichauffeur. Benadert de Wallanderreeks van Henning Mankell.

Lieneke Dijkzeul: De geur van regen

In Nederland was de oogst beperkt, maar Lieneke Dijkzeul staat garant voor aangename lectuur. Inspecteur Paul Vegter zoekt een moordenaar die het heeft gemunt op roodharige vrouwen, en die ook de jonge assistente van Vegter te grazen neemt.

Ger Leppers

schrijft over Frans- en Portugeestalige

literatuur

Paul Léautaud: Brieven aan mijn moeder

Deze briefwisseling vormt de neerslag van de hartstochtelijke maar mislukte poging van Léautaud om, na een scheiding van tientallen jaren, bij zijn moeder in de gunst te komen.

Dulce Maria Cardoso: Violeta en de engelen

Onnadrukkelijk geestig verslag over de berusting van een stervende dikke dame die terugziet op een woelig en bij vlagen welbesteed leven.

Marie NDiaye: Trois femmes puissantes

Terecht met de Prix Goncourt bekroonde roman over drie vrouwen tussen Senegal en Frankrijk. Vol mededogen, prachtig gekozen details en schitterende taal.

Henk van der Liet

bespreekt Scandinavische literatuur

Erling Jepsen: Vreselijk gelukkig

Grotesk, soms surrealistisch verhaal over een in alle opzichten mislukte politieagent, die vanuit de grote stad overgeplaatst wordt naar het Boerenstronkeradeel van Denemarken.

Helle Helle: Naar de honden

Ontdaan van alle franje: korte zinnen, compacte dialogen, bedrieglijke gestileerde eenvoud. Een legpuzzel waar de witte plekken belangrijker zijn dan de stukjes.

Sjón: De fluisterende muze

Droogkomische mythologische raamvertelling van de IJslandse alleskunner Sjón. Speelt aan boord van een schip waar de tweede stuurman om de tijd te doden ‘s avonds verhalen vertelt.

Thomas Rosenboom: Zoete mond

Meeslepend, zoetzuur relaas van twee schijnbare tegenpolen én een ontroerend verhaal over de betekenis van tijd en geschiedenis.

Annemarié van Niekerk

schrijft vooral over Afrikaanse en

immigrantenliteratuur

Peter Orner: De terugkeer van Mavala Shikongo

Deze Amerikaanse auteur kijkt naar Afrika alsof hij nooit ergens anders is geweest.

Nathali Abi-Ezzi: Een meisje in het zand.

Ondanks het gewelddadige decor van het Beiroet in de vroege jaren tachtig, blijft dit lyrisch getoonzette boek fraai in de pas met de tred van de tienjarige vertelster.

Hiromi Kawakami: De tas van de leraar

Kawakami’s liefdesverhaal doordrenkt je met een mengsel van sereniteit en melancholie.

J.M. Coetzee: Zomertijd

Via een knappe verdwijntruc weet Coetzee te voorkomen dat hij voortijdig opgesloten raakt in een biografie.

Peter van Nuijsenburg

bespreekt recente geschiedenis

Philip Blom: De duizelingwekkende jaren

Meesterwerk over Europa aan vooravond van de Eerste Wereldoorlog.

Peter Longerich: Himmler

Eindelijk een volwaardige biografie van een kleinburger die architect van de Holocaust werd.

Karl Schlögel: Moskou 1937

Indrukwekkende studie over het beslissende jaar van Stalins regiem.

Verbums serie over de Holocaust

Initiatief van kleine uitgeverij dat niet genoeg geprezen kan worden.

Nop Maas: Gerard Reve, kroniek van een schuldig leven

Uitputtend, verrassend, zeer leesbaar.

Jos Palm

schrijft ook over recente geschiedenis

Koos van Zomeren: Die stad, dat jaar

Hoe het was in de oude SP, lees je in deze autobiografische roman over het maoïstische Nijmegen van 1972. Een bevrijdingsboek met terugwerkende kracht.

Wolfgang Leonard: Kanttekeningen bij Stalin.

Dat de SP kinderspel was, blijkt uit dit elegante, kleine bevrijdingsboek, een Stalinportret van een gewezen stalinist.

Nop Maas: Gerard Reve. Kroniek van een schuldig leven

Ten slotte deel één van de biografie over de schrijvende volksbevrijder, beschreven door revist Nop Maas, voor revisten en anderen.

Julie Phillips

bespreekt Engelstalige literatuur

en biografieën

David McCullough: John Adams

Onderhoudende biografie, waaruit de ogenschijnlijk kleurloze Adams naar voren komt als een innemend mens en integer politicus.

Margaret Atwood: Het jaar van de vloed

Twee vrouwen overleven een ecologische ramp met behulp van een groep gelovige milieuactivisten. Atwood, altijd al een briljant sociaal satiricus, vindt hier stof voor een van haar leukste boeken sinds jaren.

Ronald de Rooy

schrijft over Italiaanse literatuur

Tiziano Scarpa: Stabat Mater

Begin achttiende eeuw richt de vijftienjarige Cecilia zich in monologen en brieven tot een volslagen onbekende: haar moeder. Ze slijt haar donkere, eentonige dagen in het Venetiaanse Ospedale della Pietà. Licht en kleur stromen haar leven binnen dankzij de hemelse muziek van een nieuwe kapelmeester: Antonio Vivaldi. Nog niet vertaald.

Giorgio Bassani: De tuin van de Finzi-Contini’s

Onvergetelijk verhaal van een Proustiaanse, tragische liefde in de ingeslapen provinciestad Ferrara, waar de dreiging van rassenwetten en Tweede Wereldoorlog steeds sterker wordt.

Aldo Palazzeschi: Gezusters Materassi

Ex-futurist Palazzeschi beschrijft bijtend ironisch en geestig hoe het voortkabbelende leventje van twee wereldvreemde zussen wordt opgeschud en genadeloos geruïneerd door een beeldschone neef.

Jann Ruyters

recenseert Nederlandstalig proza

Minke Douwesz: Weg

Heerlijk oeverloos echtscheidingsdrama. Douwesz legt getob en geploeter van haar hoofdpersoon vast, van de kleinste impuls tot de meest onnozele associatie, en houdt je 577 bladzijdes in dat hoofd gevangen.

Ann Patchett: Schoonheid & trouw.

Vurig verslag van de vriendschap tussen de Amerikaanse Ann Patchett en haar gecompliceerde, te jong overleden vriendin Lucy Grealy, ook schrijfster. Misère en vreugde in een intense vriendschap: de lol, de claims, de inspiratie, de wedijver.

Anke Scheeren: De mooiste dagen zijn het ergst

Verkwikkend debuut met originele observaties. Zo merkt de vertelster op dat er troost schuilt in een leeg colablikje dat van de ene kant van de bus naar de andere rolt. Precies!

Rob Schouten

schrijft over Nederlandse, Engelse

en Amerikaanse literatuur

Uwe Tellkamp: De toren

Magistraal epos over het dagelijks leven in de DDR, in de trant van Thomas Mann en Robert Musil. Net als de beschreven cultuur raakt ook het verhaal onontkoombaar in ontbinding!

Thomas Rosenboom: Zoete mond

Eigenlijk is het altijd genieten van Rosenbooms kijk op geobsedeerde mensen die net iets te hoog grijpen, dit keer in een lief dorpje aan de Rijn, jaren zestig. Voor wie van vakmanschap en virtuositeit houdt.

Robert Anker: Fortuyn en Liefde

Soort winterboek, vol afwisselende verhalen, eigenlijk allemaal goed, of het nu burlesken zijn, jeugdherinneringen of iets magisch-realistisch. Het schrijversplezier en dus ook het leesplezier spat ervan af!

Seije Slager

schrijft vooral over geschiedenis

Samuel D. Kassow: Wie schrijft onze geschiedenis

Prachtige studie over een clandestiene groep historici die in het getto van Warschau alle aspecten van de Jiddische cultuur probeerden vast te leggen, voordat die zou worden vernietigd. Laat zien waarom geschiedenis echt belangrijk is.

Cees Nooteboom: ’s Nachts komen de vossen

Verhalenbundel in het teken van afscheid en het naderende einde. Nooteboom goochelt achteloos met de clichés die zich daarbij aandienen - vergeelde foto's, laatste bezoek aan Venetië - en zet ze naar zijn hand.

Roberto Bolaño: 2666

Over drie continenten uitwaaierende roman, met een stoet gedenkwaardige personages die geen van allen grip krijgen op de vaak gewelddadige mysteries waar ze zich voor gesteld zien. Kost wat vrije tijd, maar dan heb je ook iets bijzonders.

Wim Slagter

schrijft over Duitse geschiedenis

Kees Fens: Nabij

Prachtige miniaturen over mensen die voor Fens iets hebben betekend. Sinds Bomans hebben we bovendien niet meer zo’n begenadigd stilist gehad.

George Harinck e.a. (red.): Het gereformeerde geheugen

Deze bundel past uitstekend in de hausse aan herinneringsliteratuur; aandacht voor leiders, vijandbeelden en een paar heerlijke sjibbolets.

Hans-Peter Schwarz (red.): Die Fraktion als Machtfaktor

Een twaalftal capita selecta uit zestig jaar Bondsrepubliek Duitsland, waarin de christen (of conservatief-) democraten vier decennia lang de lijnen uitzetten. De meeste bladzijden zijn voor Adenauer, Barzel en Kohl.

Monica Soeting

bespreekt vooral biografieën

en Engelse literatuur

Hilary Mantel: Wolf Hall

Mantel, die met dit boek de Bookerprijs 2009 won, dompelt je door middel van wervelende flashbacks, kunstige dialogen en intrigerende gedachteflarden volledig onder in de wereld van Thomas Cromwell, een vertrouweling van Henri VIII.

Adam Thorpe: De wetten van het perspectief.

Knap gecomponeerde, spannende roman over twee kunstliefhebbers aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Over het belang van fantasie en verbeelding.

Elizabeth Gilbert: Pelgrims

Twaalf lichtvoetige, opbeurende en behoedzaam geschreven verhalen over mensen van goede wil.

Paul van der Steen

schrijft over recente geschiedenis

Philipp Blom: De duizelingwekkende jaren

De aanvang van een eeuw nu eens niet bekeken als voorspel van. Geschiedschrijving van het grote gebaar: stijlvol, rijk aan detail en visie, bovendien erg grappig.

Ellen N. La Motte In het kielzog van de oorlog

Een ooggetuige dringt in 1916 met een bijna cynische toon door tot het wezen van een nog veel cynischer oorlog. Dit is letterlijk in geuren en kleuren vertellen (niet de smakelijkste geuren en kleuren overigens).

Mariëtte Wolf: Het geheim van De Telegraaf; Huub Wijfjes: Vara. Biografie van een omroep.

Twee keer twee kilo aan rijk geïllustreerde mediahistorie van beide zijden van het politieke spectrum. Met talloze doorkijkjes naar het twintigste-eeuwse Nederland.

Antoine Verbij

Duitse en Oost-Europese literatuur

Daniël Kehlmann: Roem.

Eigentijds, eigenzinnig en soms ook eigenaardig: Over wat er gebeurt wanneer de communicatietechnologie in de soep loopt.

Uwe Tellkamp: De toren

Over de min of meer dissidente bourgeoisie van Dresden aan het einde van de DDR. Groots, weids en meeslepend.

Herta Müller: Ademschommel

Hoe Duitse Roemenen overleven in een Russisch dwangarbeiderskamp. Indringende, ontroerende maar ook troostende roman van de kersverse Nobelprijswinnares.

Co Welgraven

is redacteur Boeken

Antony Beevor: D-Day

Van de landing in Normandië tot de bevrijding van Parijs, beschreven vanuit de optiek van de gewone soldaat en burger en aan de hand van niet eerder gebruikte archieven.

Ted Kennedy: Het verhaal van mijn leven

De jongste telg uit de Kennedydynastie, deze zomer overleden, loopt iets te makkelijk langs de incidenten die hem achtervolgden, maar geeft toch een fascinerend beeld van zijn politieke leven.

Philipp Blom: De duizelingwekkende jaren

Briljant idee: de enerverende eerste vijftien jaar van de vorige eeuw, belicht zonder de doem van de verschrikkingen daarna.