De bank als klimaatredder

Ze hadden geen idee waar ze aan begonnen. Het doel was duidelijk: ASN Bank moet in 2030 klimaatneutraal zijn. Nee, niet alleen de kantoren inclusief paperclips en printers, dat is makkelijk zat voor een bank. De hele balans, daar gaat het om. Maar hoe doe je dat, de CO2-uitstoot van aandelen, obligaties, leningen, hypotheken bepalen?

Door gewoon ergens te beginnen, vertelt Piet Sprengers, hoofd van de afdeling Duurzaamheidsbeleid en Onderzoek van ASN Bank. "Onze redenering was: de bankbalans moet in de toekomst een afspiegeling van de samenleving zijn. In 2012 werd duidelijk in de rapporten van het klimaatpanel IPCC dat de opwarming van de aarde sneller gaat, dat er echt iets moet gebeuren. In 2030 moet de uitstoot van broeikasgas scherp gedaald zijn, zie je daarin. Als alle financiële instellingen daarop zouden sturen, kun je in theorie het klimaatprobleem oplossen. Dat is de achterliggende gedachte."

Sprengers pakt in zijn werkkamer de eerste, ingelijste schets van dit ambitieuze doel erbij. Gedateerd 13 augustus 2012. Een eenvoudige tekening van een bankbalans: verticale streep, horizontale streep, een winst- en verliesrekening. Ofwel: voor elke uitstoot van broeikasgas, moet aan de andere kant een min staan. Dus tegenover de uitstoot die te koppelen is aan aandelen van verffabriek Akzo Nobel een investering in een windpark bij voorbeeld.

Simpel, maar dan de uitvoering. Ga maar eens de hele bankbalans doorakkeren. Welke emissie moet je toekennen aan staatsobligaties? Wat tel je allemaal mee bij de financiering van een woningcorporatie? "We hadden sinds 2007 ervaring met het bepalen van de CO2-voetafdruk van ons duurzame aandelenfonds. Daar hebben we veel vingeroefeningen mee gedaan. Er waren data beschikbaar. Veel grote bedrijven houden al langer hun uitstoot bij."

Vervolgens werd het lastiger, vertelt Sprengers. "Het werd niet echt door anderen opgepikt. Nergens in de wereld pakken financiële instellingen het zo aan, voor zover wij weten. We zijn toen met een onafhankelijk bureau, Ecofys, methodieken gaan ontwikkelen. Wel met de voorwaarde dat we alles openbaar beschikbaar maken. Het gaat ons er niet om met die methodes geld te verdienen. Gelukkig is Ecofys daarin mee gegaan, wat bijzonder is voor zo'n bureau."

undefined

Windmolenpark

Sprengers geeft een voorbeeld. "Neem een groot vastgoedproject dat 2000 ton CO2 per jaar uitstoot. Daar financier je 10 procent van. Dan zet je een tiende, dus 200 ton, als verlies op de balans." Bij een investering in een windmolenpark telt ASN de vermeden emissies van broeikasgassen als winst. Om het helemaal precies en eerlijk te doen komt de CO2 die bij productie van de windturbines vrijkomt dan weer aan de verlieskant van de balans terecht.

Dat laatste is logisch als de bank meebetaalt aan een nieuw windproject. Bij bestaande bouw ligt dat anders. Daar liggen al snel dubbeltellingen op de loer. Woningen van een corporatie, om een voorbeeld te noemen, staan doorgaans al. De uitstoot voor zaken als de bakstenen en het beton heeft al eerder plaatsgevonden.

Wat wel meetelt is de energie die de bewoners verbruiken. Investeert de corporatie in isolatie, dan neemt de CO2-uitstoot van de huurders af. Winst dus. Maar bij het maken van het daarvoor benodigde isolatiemateriaal komt natuurlijk wel CO2 vrij. Dat rekent de bank echter niet mee als het de woningcorporatie onder de loep legt. Die emissie telt wel als verlies wanneer ASN belangen heeft in de producent van dat materiaal.

Soms moet de bank dubbeltellingen voor lief nemen. "Wat doe je met staatsobligaties? Dat is een hele abstracte categorie. Ze worden uitgegeven door een overheid. Maar dat is in feite een kantoor waar belasting in komt en weer geld uit gaat. Maar je kunt dat niet alleen maar als een kantoor tellen, dat is niet reëel. Dus we nemen ook een deel van de overheidsactiviteiten mee die met die obligatieleningen betaald worden, zoals investeringen in infrastructuur. Ja, dat leidt ertoe dat je sommige uitstoot twee keer meet, ook via de bouwbedrijven bijvoorbeeld. Maar we doen het liever conservatief dan dat we ons rijk rekenen."

Obligaties van lokale overheden stellen ASN voor een dilemma. "Lagere overheden stoten per definitie relatief meer uit dan nationale. Veel uitgaven zijn concreet, zoals aan lantaarnpalen, scholen, onderhoud. Niet meer in lokale overheden beleggen zou makkelijk zijn. Maar dat doen we niet omdat het noodzakelijke organisaties zijn met zinnige bezigheden."

undefined

Zorgsector

De hele balans uitpluizend stuiten Sprengers en zijn collega's ook op verrassingen. De zorgsector bij voorbeeld. "Die rapporteert nog helemaal niet over CO2-uitstoot maar is relatief wel een van de meest energie-intensieve sectoren op onze balans. Gebouwen zijn geregeld oud en tochtig, het zijn volcontinu bedrijven. Instellingen publiceren het energieverbruik niet. Wij vragen dan om dat wel te doen. Daar wordt dan niet onmiddellijk op gereageerd. Als we het vaker vragen denken ze: laten we het maar eens uitzoeken. Het is een heel proces om aan de cijfers te komen."

De data en de methodes verbeteren gaandeweg steeds, zegt Sprengers. "Dat gaat voortdurend, samen met Ecofys. Alles maken we ook openbaar. We horen ook graag kritiek erop, daar kunnen we wat mee." Door betere berekeningen is ASN al verder op weg naar een klimaatneutrale balans dan de bank zelf eerder dacht. Als de cijfers voor 2014 opnieuw door de molen gaan, blijkt in plaats van de eerder berekende 45,2 procent al 54,7 procent van het doel voor 2030 gehaald. In 2015 zit ASN op 70,8 procent, meer dan Sprengers in 2012 met die eerste tekening in de hand had gedacht.

Hoe dichterbij het uiteindelijke doel, hoe moeilijker het wellicht zal worden. Het laaghangende fruit is al geplukt. Investeringen in fossiele brandstoffen bijvoorbeeld, had ASN al niet. Nog een erfenis uit het anti-apartheidstijdperk toen de bank Shell in de ban had gedaan. Een grote klap zit nog in de hypotheken. "Dat is de grootste post op de balans", constateert Sprengers. "Koophuizen kunnen veel energiezuiniger. Maar hoe doe je dat? Mensen beslissen zelf of ze daar geld aan uitgeven. Wij proberen te verleiden met voorlichting, gezamenlijke inkoop van zonnepanelen of isolatie en aantrekkelijke leningen."

Kost het de bank niet heel veel geld, om van elk belang de CO2-voetafdruk te bepalen? Sprengers, wiens afdeling acht mensen telt, haalt zijn schouders op. "Natuurlijk kost het geld. Ik heb geen idee of zich dat uitbetaalt. Wij willen koploper zijn op het gebied van duurzaam bankieren. Daar maken we geen kosten-batenanalyse van. Dit is wat onze klanten belangrijk vinden. En nee, de hypotheek wordt daar niet duurder van."

undefined

Debat over de macht van geld

Nederlandse banken, pensioenfondsen en verzekeraars beheren samen een enorme berg geld, bijna 2000 miljard euro. Dat duizelingwekkende kapitaal kan de samenleving een duurzame richting op duwen. Maar hoe? Trouw organiseert samen met Pakuis de Zwijger een debat daarover op 19 april. Behalve Piet Sprengers, hoofd duurzaamheidsonderzoek bij ASN Bank en nummer 15 in de Duurzame 100, schuiven ook aan Giuseppe van der Helm, nummer 70 op de lijst, en Marleen Janssen Groesbeek, lid van de jury die jaarlijks de Duurzame 100 samenstelt.

Van der Helm was tot voor kort directeur van de Verenging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling en nu verbonden aan Tax Justice NL. Financiële instellingen kunnen veel meer doen, vindt hij. "Er is al heel lang inzicht in klimaatverandering. Pas op de laatste aandeelhoudersvergadering van Shell hebben de fondsen ABP en PFZW gevraagd of het bedrijf duidelijk wil maken wat de impact daarvan is voor de bedrijfsvoering van Shell", constateerde hij vorig jaar in deze krant.

Marleen Janssen Groesbeek, lector 'Sustainable Finance and Accounting' aan de hogeschool Avans, wijst erop dat de financiële sector gefixeerd is op rendement. De burgers, van wie het spaargeld, de beleggingen en de pensioenpot eigenlijk zijn, stellen dat veel te weinig ter discussie, schreef zij in een opiniestuk in deze krant. Zij hebben via hun geld veel meer macht dan ze denken.

2

doorlichten. Op 19 april organiseert Trouw met Pakhuis de Zwijger een debat over 'De macht van geld' bij vergroening.

undefined