Dat schrijven ze wel, maar het is niet waar

Het is lang niet allemaal zware geestelijke spijs of reformkost uit de medemenselijke keuken wat de pot schaft. De anglicaanse Church Times bijvoorbeeld wekt geregeld de indruk, haar kopij deels te betrekken van 'Het Genootschap'. Een recent nummer bespreekt niet alleen de gebarentaal waarmee middeleeuwse monniken het spreekverbod neutraliseerden (goedkeuring drukten ze uit door met duim en wijsvinger hun mond even samen te knijpen en zo een vluchtige kus te imiteren), maar legt ook uit hoe het zat met die zes vrouwen van Hendrik VIII, onder wie Anna Boleyn 'met haar donkere ogen en - vrij vertaald - wulpse onderbouw'.

En wat lezen wij in Gevo Wing, een uitgave van de protestantse en r.-k. geestelijke verzorging bij de Koninklijke Luchtmacht? Dat hoofdkrijgsmachtrabbijn Jochanan Boosman binnenkort van wal steekt 'als enige geestelijke verzorger op een (marine-)schip zonder verdere joodse opvarenden'. De marine heeft hem daartoe op stellig onberispelijke gronden uitgenodigd, maar de volgende alinea wekt, waarschijnlijk onbedoeld, een ander vermoeden: bij een oefening van de landmacht inspireerde Boosman onlangs het krijgsvolk tot de pastiche 'Ha fijn, ha fijn, een borrel van de rabbijn'.

Zomerseizoen

De Nieuwsbrief van de Amsterdamse Oudekerk-gemeente legt zich deze maand evenmin toe op versterving. "Geniet van wie uw nachten deelt, / beproef wat tong en zinnen streelt /zolang de zomer duurt" , dicht dominee S. L.S. de Vries het bijbelboek Prediker na. Jammer dat de omslag - met de datering Herfsttijd, nummer 78 - bij minder poetische geesten de indruk zou kunnen wekken dat die mooie zomer alweer lang voorbij is.

En wat dacht u van dit Amsterdamse tafereeltje uit De Oogst, 'tijdschrift tot versterking en verdieping van het geestelijk leven': "Bij een tramhalte probeert een man zijn stomdronken kameraad ervan te overtuigen dat hij niet in moet stappen voor de tram er is." Triest? Ook dat, maar toch van een andere treurigheid dan veelal De Oogst vervult.

Tegenover de schrijvers in de kerkelijke pers die komische effecten niet schuwen, staan heel wat auteurs die week in week uit iedere schijn van boert of zelfs humor weten te vermijden. Als je het met hen eens bent, hoeft dat niet te vervelen. Als je hun inzichten niet deelt, trouwens evenmin, mits ze hun emoties maar op een andere manier laten doorklinken.

Ik ben vast niet de enige die nu al vijf weken achtereen geboeid gadeslaat, hoe de vrijgemaakte hoogleraar dr. M. te Velde in De Reformatie fulmineert tegen de hoofdredactie van het Nederlands Dagblad. De aanleiding tot zijn filippica is een statutenwijziging bij deze krant, die de deur opent voor journalisten van weliswaar niet vrijgemaakte maar toch orthodox-gereformeerde signatuur.

De hoofdredactie lichtte deze verandering toe met een verwijzing naar de groeiende 'openheid' van de vrijgemaakte kerken. Die blijkt op allerlei gebieden. Zo debuteerde, om een voorbeeld te noemen, deze zomer een vrijgemaakt opiniemagazine, Bij de Tijd, dat onder andere de positie van de vrouw in de kerk en 'onze houding ten opzichte van homofiele broeders en zusters' opnieuw doordenken en 'reeds op gang gekomen vernieuwingen ondersteunen' wil. Ook voelen - zoals een gebedssamenkomst van het Gereformeerd Appel onlangs bevestigde - vele, vooral jongere vrijgemaakten zich sterker aangetrokken tot andere takken van de reformatorische familie dan sommige van hun leidslieden goeddunkt.

Te Velde heeft daar wel enig oog voor en je kunt ook niet zeggen, dat hij het ND verbiedt, in zijn personeelsbeleid met de behoefte aan frisse lucht en abonnees rekening te houden. Maar hij neemt de krant zeer kwalijk - en wel zo uitvoerig dat het ook voor buitenstaanders boeiend wordt - dat ze in haar verdediging van de statutenwijziging de vrijgemaakte kerkopvatting heeft vertekend.

De vraag waar het hier om draait, is: moet een vrijgemaakte vinden, dat er maar een ware kerk bestaat, en wel de vrijgemaakte, of komen bijvoorbeeld ook de christelijke gereformeerden voor dit predikaat in aanmerking? De hoofdredactie van het ND koos voor de tweede optie. Prof. Te Velde is er eens goed voor gaan zitten om deze vergissing te corrigeren. Zijn wat breedvoerige repliek komt erop neer, dat de christelijke gereformeerde kerken geen ware kerk kunnen zijn, omdat de vrijgemaakte hen nooit als zodanig hebben erkend.

Dat hield hij vorige week het ND voor. Deze week bezorgt hij de krant een nieuwe teleurstelling. De bewering dat ze haar identiteit heeft gehandhaafd, wordt door de Kamper hoogleraar tot driemaal toe gewogen en te licht bevonden. "'Onveranderd gereformeerd' is het ND niet." De vrijgemaakten zijn gewaarschuwd: "Nu zul je wat vaker een keer tegen je kinderen of tegen je catechisanten moeten zeggen: 'Ja, dat schrijven ze wel in ons ND, maar het is toch beslist niet waar'."

Volgende week hoopt prof. Te Velde 'nader in te gaan op de gewijzigde tekst van de statuten en de hantering daarvan'.