Dappere Adi gaat in gesprek met de moordenaars van zijn broer

The Look of Silence

Regie: Joshua Oppenheimer.

*****

Na zijn overdonderende documentaire 'The Act of Killing', waarin leiders van Indonesische doodseskaders triomfantelijk voor de camera vertelden over hun moordpartijen op (vermeende) communisten midden jaren zestig, is de Amerikaanse regisseur Joshua Oppenheimer terug op locatie in Noord-Sumatra. In 'The Look of Silence', bekroond met de Grote Juryprijs in Venetië, de Vredesprijs in Berlijn, en afgelopen week uitgeroepen tot de beste film op het Movies that Matter-festival in Den Haag, kiest de regisseur voor een nog gerichtere aanpak.

Oppenheimer gaat op pad met Adi, geboren na de genocide, in 1968. Adi's oudere broer Ramli was een van de duizenden slachtoffers die bij de Slangenrivier werd afgeslacht. Omdat hij een communist zou zijn geweest, een ongelovige.

In opnamen die Oppenheimer al in 2004 maakte, wordt die bewuste moord in geuren en kleuren uit de doeken gedaan door de daders, die door Oppenheimer worden verleid om de gruwelen ook na te spelen.

Geconfronteerd met die beelden, gaat Adi op pad om de moordenaars in de ogen te kijken, te confronteren met het verleden. Dat Adi optometrist is, is bijna een godsgeschenk. Adi meet het verslechterde zicht van de moordenaars, waardoor het thema van de film, wegkijken, niet onder ogen zien, wordt versterkt.

We zijn in Atjeh, in een gemeenschap waarin moordenaars vrij rond lopen; nooit werden berecht, zelfs als helden worden geëerd. Omdat ze altijd bevestigd zijn in hun wandaden, scheppen ze er ook over op. Vol bravoure vertellen ze hoe dat ging, mannenhoofden en vrouwenborsten afhakken en mensen levend begraven.

Tegelijkertijd leken ze demonen te willen uitdrijven, door het bloed van hun slachtoffers te drinken. Na het nuttigen van een glaasje mensenbloed zou het allemaal wel goed komen.

Als Adi voorzichtig de confrontatie aan gaat in gesprekken met de moordenaars, zien we ze ineenkrimpen, of juist boos worden, en dreigen met repercussies.

Door de filmcrew werd, naar verluidt, met allerlei veiligheidsmaatregelen gewerkt, maar je houdt je adem in als Adi, een toonbeeld van rede, over zijn broer begint te vertellen. Hoe eerst zijn geslachtsdelen werden afgehakt, en hoe hij in de rivier werd gegooid. Die rivier is er nog steeds, evenals de palmbomen. Allemaal stille getuigen.

Op school krijgen kinderen ondertussen te horen dat communisten wreed waren, dat ze ogen uitstaken en dat het leger ze wel moest onderdrukken. Het is geschiedvervalsing die door Oppenheimer en de o zo moedige Adi aan de oppervlakte wordt gebracht in een ijzersterke documentaire, die via het verleden vooral ook over het heden gaat, over de leugens die schoolkinderen in Indonesië nu te horen krijgen. Over daders die in luxe leven, en familieleden van slachtoffers die een kwijnend bestaan leiden, zoals Adi's 103-jarige vader Rukun bij wie, na de moord op zijn oudste zoon, spontaan alle tanden uitvielen.

undefined