Dankzij het bijspijkercollege staat de bèta voor de klas

Na een studie werktuigbouwkunde en een werkzaam leven bij een ingenieursbureau bedacht Xander Westenburg (31): ik wil natuurkundeleraar worden. Nu zit hij op een vrijdagmiddag bij een college kwantummechanica van Natk4all, een programma voor bèta's die leraar willen worden maar net niet helemaal het juiste diploma hebben. Zoals Westenburg. "Veel van de benodigde kennis heb ik tijdens mijn studie al opgedaan, maar ik moet nog een beetje bijspijkeren."

Natk4All bereidt bèta's voor op een academische lerarenopleiding. Dat begon drie jaar geleden met de lerarenopleiding natuurkunde; inmiddels kunnen ook aspirant-leraren scheikunde en informatica er terecht. "Er is een groep academici die leraar wil worden en die relatief makkelijk het juiste diploma zou kunnen halen", zegt coördinator Ralph Meulenbroeks, leraar, gepromoveerd natuurkundige en universitair docent aan de Universiteit Utrecht. "Door allerlei praktische obstakels lukte dat niet."

Het aantal academisch opgeleide leraren voor de hoogste klassen van havo en vwo daalt en zal de komende jaren blijven dalen, waarschuwde de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen deze zomer. Veel van de leraren die de komende jaren met pensioen gaan, hebben een universitair diploma en de universiteiten leiden niet genoeg nieuwe leraren op om hen te vervangen. In 2012 studeerden er nog circa 1000 academisch geschoolde leerkrachten af, in 2022 zijn dat er naar verwachting 800.

Niet voltijds

Probleem is deels dat universiteiten weinig flexibel zijn. Wie is afgestudeerd als ingenieur of bioloog moet zijn vakkennis bijspijkeren voor hij of zij kan beginnen aan de lerarenopleiding natuurkunde. Voor Natk4all startte, kon dat alleen door vakken te volgen uit de bacheloropleiding. "Dat is moeilijk voor mensen die vaak al een baan hebben en een gezin", zegt Meulenbroeks. "Bacheloropleidingen zijn gemaakt voor jongeren die voltijds beschikbaar zijn."

Vandaar Natk4all, een samenwerkingsverband van negen lerarenopleidingen en negen bètafaculteiten, dat dankzij subsidie van het ministerie van onderwijs van start kon. Wanneer een bèta met onderwijsambities aanklopt bij een lerarenopleiding natuurkunde, scheikunde of informatica, kijkt die opleiding welke bijspijkercursussen die student nodig heeft. De colleges zijn om de twee weken in Utrecht. Op een vrijdag, dat is voor de meeste werkenden goed te doen.

"We leiden nadrukkelijk geen nieuwe natuurkundigen of wiskundigen op", zegt Meulenbroeks. "We leiden mensen op die leraar worden." Ook hij hamert op het belang van voldoende academici voor de klas. "In de bovenbouw van het vwo worden leerlingen opgeleid voor de universiteit. Als je dan helemaal geen leraren hebt met een universitair diploma? Ik kan me niet voorstellen dat dat goed gaat."

Doorzetten

De resultaten van deze cursussen voor aankomend natuurkundeleraren heeft Meulenbroeks ingezonden voor publicatie in een wetenschappelijk tijdschrift. Jaarlijks volgen zestig à zeventig studenten twee of drie cursussen voor ze beginnen aan de lerarenopleiding. Als er weinig bijspijkerwerk nodig is, kan dat tijdens de opleiding. De tevredenheid is hoog. Een derde van de studenten zegt dat ze zonder het programma de hiaten in hun kennis niet hadden kunnen bijwerken.

Dat geldt ook voor Emiel de Lange (41). "Zeg maar gerust dat het zonder Natk4all praktisch onmogelijk was geweest voor mij om natuurkundeleraar te worden." De Lange was al een academisch opgeleide leraar biologie maar wilde nóg een lesbevoegdheid. "Ik vind natuurkunde superinteressant en er is voor natuurkundeleraren meer werk." Hij moest van ver komen. Tien bijspijkercursussen waren er met zijn diploma biologie nodig. Daar begon hij twee jaar geleden mee. In maart 2018 hoopt hij zijn diploma te halen van de lerarenopleiding natuurkunde van de TU Eindhoven.

"Vooral het eerste jaar vond ik zwaar", zegt hij. "Ik heb echt moeten doorzetten. Maar het was ook een uitje, ik vond het heel erg leuk om weer colleges te volgen." In afwachting van zijn diploma geeft De Lange al natuurkundelessen op zijn school. "Die combinatie van biologie en natuurkunde, dat is echt een meerwaarde."

Docententekort voor veel vakken

Het voortgezet onderwijs kampt niet alleen met een dalend aantal academisch opgeleide leraren, voor veel vakken is er ook een docententekort. Vooral bij Duits, informatica, natuurkunde en scheikunde blijven vacatures onvervuld en loopt het tekort op, voorspelt onderzoeksbureau Centerdata. Ook zijn er verborgen tekorten, te zien aan het aantal lessen door onbevoegde leraren. Dat stijgt voor wis-, natuur- en scheikunde en klassieke talen.

Lees ook: Leraar worden met universitair diploma is zo makkelijk niet
Lees ook: Waarom de academisch geschoolde leraar nodig is