Cubaanse lente voor de media is nog wisselvallig
Vrijwel geen Cubaan neemt de staatsmedia serieus en nieuws verkregen via internet wordt intussen toegankelijker. De regering zoekt naar een evenwicht tussen beide.
Nieuwe tijden liggen in het verschiet voor Cuba. Sinds het einde van de Castro-dynastie in april dit jaar, lijkt het erop dat de controle op de Cubaanse staatsmedia iets losser wordt. Met een 'nieuw beleid communicatie' heeft het er alle schijn van dat de nieuwe president, Miguel Díaz-Canel, de pers meer vrijheid verschaft in de manier waarop zij nieuws brengen. Of een dergelijk beleid er ook echt komt, wordt echter nog betwist.
Op het eiland zijn onafhankelijke media nog altijd verboden. Slechts door de regering gecontroleerde pers mag er nieuws verslaan. De staatsmedia brengen dan ook veelvuldig berichten die de ideologie van de communistische heilstaat uitdragen. Het overdadig prijzen van de leider, de successen van de nationale industrie, het beschimpen van de Verenigde Staten; de berichtgeving in Cuba was jarenlang even bekrompen als voorspelbaar.
Ter illustratie van de versoepeling van de verslaggeving dient onder meer de vliegtuigramp afgelopen mei in de buurt van de hoofdstad Havana waarbij 111 mensen omkwamen. De catastrofe werd uitgebreid belicht op staatszender Televisión Cubana en in de staatskrant Granma. Er werd verslag gedaan via live blogs, en filmpjes van de ramp opgenomen met smartphones werden aan het grote publiek getoond.
En er was meer. Toen eind mei de tropische storm Alberto een spoor van verwoesting achterliet op het eiland en zeker zeven mensen om het leven kwamen, zond de staatstelevisie beelden uit van ministers die de ramp coördineerden.
Inderdaad hoogst ongebruikelijk en voor Cubaanse begrippen bijzonder open, zegt Reinaldo Escobar, hoofdredacteur van het onafhankelijke online-platform 14ymedio. Maar schijn bedriegt. "Naast officiële beelden werd er ook materiaal van oude rampen vertoond. Zelfs van ongelukken die in andere landen plaatsvonden. En over een vervolgonderzoek werd met geen woord gerept."
De Cubaanse regering heeft de nieuwe strategie nog niet publiek gemaakt. Voor Escobar is dat reden te meer om sceptisch te zijn. "Het zou zomaar kunnen dat het hele beleid niet eens bestaat. In het verleden zijn er wel vaker balletjes opgegooid over meer openheid van de pers, maar het bleken altijd holle frasen." Als voorbeeld noemt hij het overlijden van Fidel Castro in november 2016. "Tot op de dag van vandaag kent niemand de officiële doodsoorzaak."
Internet
De Cubaanse regering zou met het nieuwe communicatiebeleid onder mer de strijd aangaan met onafhankelijke online-media. Dat althans zegt José Nieves, redacteur bij de onafhankelijke nieuwssite El Toque.
"Het doel van deze vermeende maatregel is dat burgers zich blijven interesseren in de staatsmedia en ze zich niet tot alternatieve online-nieuwsbronnen wenden. De bevolking is moe van een systeem dat alleen maar propaganda uitzendt, daar zoekt de regering een antwoord op."
Cuba is wereldwijd een van de landen met het laagste internetgebruik, maar de laatste jaren is de online-consumptie toegenomen. En daarmee ook de online nieuwsconsumptie. Wie zich op het web begeeft, hoeft niet al te veel moeite te doen om een site met een alternatief geluid over Cuba te vinden. Mogelijk probeert de regering met de nieuwe maatregel het nieuws over Cuba online te balanceren.
Dat het te vroeg is om te juichen, is hoe dan ook onmiskenbaar. Cuba prijkt op de persvrijheidindex van Reporters Without Borders op plek 172 van de 180. Landen als Saudi-Arabië en Somalië moet het nog voor zich dulden. De organisatie laat weten dat ze op de hoogte is van de veronderstelde maatregel, maar dat het nog te vroeg is om er een oordeel over te hebben. Toch biedt de nieuwe strategie reden tot hoop. "Elke nieuwe vorm van persbeleid kan verbeteringen brengen voor het medialandschap in Cuba", zegt Nieves. "Het zijn hele kleine stapjes in de goede richting." Escobar houdt meer slag om de arm. "Als dit beleid echt zou bestaan, dan had datzelfde beleid ook zijn eigen bekendmaking moeten bewerkstelligen. En dat is niet gebeurd."
Lees ook: Cuba's nieuwste leider nam liever de fiets dan de dienst-Lada
Cuba's nieuwe president is de vertegenwoordiger van een nieuwe generatie, maar zijn speelruimte is beperkt.
