Opinie
Crisis kost niet alleen banen, maar ook levens
JOOP DE BEER Naarmate de economische crisis langer duurt, zijn de gevolgen duidelijker merkbaar. De koopkracht loopt terug, het aantal werklozen neemt toe en de woningmarkt zit op slot. Maar voor een aantal mensen heeft de crisis nog ernstiger gevolgen. Sinds het begin hebben naar schatting 1200 meer mensen dan in voorgaande jaren een einde aan hun leven gemaakt. Kan deze stijging in verband worden gebracht met de economische omstandigheden?
Bij het leggen van een verband tussen zelfdoding en economische crisis komt meteen het beeld naar voren van uit wolkenkrabbers springende bankroet geraakte beurshandelaren na de beurskrach van 1929. Dat beeld berust op een mythe. Zo zichtbaar is het effect van de crisis niet.
Maar er is wel degelijk een verband vast te stellen tussen zelfdoding en crisis. In perioden dat het economisch niet goed gaat, neemt het aantal gevallen van zelfdoding toe.
En er zijn meer aanwijzingen dat de crisis invloed heeft op demografische ontwikkelingen. Zo leidt de economische crisis ook tot een daling van geboortecijfers. Als mensen onzeker zijn over hun toekomst, stellen ze het krijgen van kinderen uit.
Eind juni stelde het CBS vast dat het aantal zelfdodingen in 2012 voor het vijfde achtereenvolgende jaar was gestegen. Het CBS zelf deed geen uitspraak over een mogelijke samenhang met de crisis. Psychiater Mokkenstorm deed dat in 'Nieuwsuur' wel, maar hij liet het erbij dat begin jaren tachtig ook het aantal zelfdodingen toenam toen de werkloosheid hoog was.
Als de enige aanwijzing zou zijn dat het aantal zelfdodingen in de jaren tachtig ook is gestegen, zou het bewijs heel mager zijn. Maar als we de cijfers over zelfdoding leggen naast cijfers over het vertrouwen in de economie, dan vallen er veel overeenkomsten op. In de afgelopen veertig jaar waren er vier perioden waarin het vertrouwen in de economie terugliep en in al die vier perioden nam het aantal zelfdodingen toe. Naast de recessies waren er ook drie perioden waarin het voorspoedig ging met de economie. En in die drie perioden nam het aantal zelfdodingen steeds af.
Natuurlijk zullen werkloosheid of financiële problemen meestal niet de enige reden zijn waarom iemand besluit een einde aan zijn leven te maken. En in verreweg de meeste gevallen spelen financiële overwegingen geen enkele rol. In de jaren 2008-2012 hebben bijna achtduizend mensen hun leven beëindigd. Daarvan kunnen maximaal 1200 in verband worden gebracht met de crisis. Dit betekent dat 85 procent van de zelfdodingen niets met de economische crisis te maken heeft. Maar ontkennen dat er enig verband zou zijn, is de kop in het zand steken. Ook in andere landen is er een duidelijke samenhang tussen zelfdoding en economische crisis vastgesteld.
De economische crisis heeft ingrijpende gevolgen. Maar terwijl dalende koopkracht na de crisis weer gecompenseerd kan worden door stijgende inkomens, is het verlies aan mensenlevens onomkeerbaar. Dit maakt een spoedig economisch herstel des te urgenter. De minister van VWS streeft naar een vermindering van het aantal zelfdodingen. Gedacht wordt aan verbetering van hulpverlening aan suïcidale patiënten, en dat is zeker nodig. Maar helaas zal het aantal zelfdodingen niet verminderen zolang de recessie voortduurt. Dit toont de diep menselijke kant van economische omstandigheden die veel verder gaan dan het kopen van een woning of daling van de koopkracht.
