CPB: Roemenen en Bulgaren gaan liever naar Zuid-Europa
De Roemenen en de Bulgaren komen. En daardoor is de EU met het naderen van het jaar 2014, waarin zij vrijelijk de Nederlandse arbeidsmarkt mogen betreden, "een andere EU dan die van vroeger jaren", zo schreef minister Asscher dit weekend in een open brief in de Volkskrant. "Dit vraagstuk wordt in Europa nog als onvoldoende urgent ervaren." Maar vormen de Roemenen en Bulgaren straks echt zo'n grote bedreiging voor de Nederlandse arbeidsmarkt? Een aantal feiten.
Hoeveel Bulgaren en Roemen willen er na 1 januari de Nederlandse grenzen over?
Maximaal 6000 Bulgaren en Roemenen komen vanaf 2014 jaarlijks permanent naar Nederland, denkt het Centraal Planbureau (CPB). Opmerkelijk is dat dit een kleiner aantal is dan de afgelopen jaren naar Nederland kwam. Bulgarije en Roemenië zijn cultureel veel meer op Zuid- Europa gericht dan op Noord-Europa.
Zo populair is Nederland dus niet. Liever gaan Roemenen en Bulgaren naar Italië of Spanje, voorspelt het CPB. Tot Spanje in crisis raakte, vertrok 50 procent van de Roemenen naar dat land. Spanje sloot in 2011 zijn grenzen, maar moet die per 1 januari weer openen. Dat zal leiden tot een verminderde toestroom naar Nederland.
Klinkt niet zo alarmerend, maar het CPB heeft de toestroom van Polen eerder toch ook onderschat?
De inschatting van het CPB uit 2004 zat er ongeveer 25 procent per jaar onder. Het Planbureau werd verrast door Duitsland en Oostenrijk, die hun arbeidsmarkt tussen 2007 en 2011 dichtgooiden voor Polen. Daardoor kwamen er meer Polen in Nederland werken. Dat kan nu niet meer: na 1 januari 2014 zijn alle EU-grenzen open. Op de totale hoeveelheid Oost-Europanen in Nederland, 286.000 tot 325.000, maken Polen nu ongeveer 80 procent uit. Er wonen nu 14.000 Roemenen in Nederland en 18.000 Bulgaren.
Welk deel van de Nederlandse arbeidsmarkt nemen Bulgaren en Roemenen nu in?
Bij de Kamer van Koophandel schrijft niet iedereen zich in, maar de inschrijvingen van nieuwe ondernemers geven wel een beeld van hoeveel mensen met een Roemeens en Bulgaars paspoort in 2012 als zefstandige op de arbeidsmarkt actief waren. Op het totaal van de 104.000 buitenlanders die zich formeel als ondernemer of zzp'er vestigden (vooral Turken en Surinamers), was 1,4 procent Roemeen of Bulgaar.
In absolute aantallen: 900 Bulgaren en 600 Roemenen. Dat zijn er veel minder dan in bijvoorbeeld België, waar 7 procent van de startende bedrijven van een Roemeen is. De overige Roemenen en Bulgaren zijn uitzendkracht, werknemer of werkloos.
Als de Roemenen en Bulgaren hier zijn, willen ze natuurlijk blijven. Wat kost dat wel niet?
De lonen liggen in Nederland zo'n 10 keer hoger dan in Roemenië en Bulgarije: aantrekkelijk dus. Wie wil blijven moet wel minstens vijf maanden werk vinden. Dat lukt de seizoenswerkers in de bouw of land- en tuinbouw meestal niet: tijdelijke krachten zijn hier volgens onderzoeksbureau SEO maar 15 weken per jaar. Zij doen nauwelijks beroep op de sociale zekerheid en leverden de schatkist vorig jaar 360 miljoen euro op aan sociale premies en btw.
EU-burgers die na vijf maanden werkloos raken, krijgen bijstand. De IND kan hier een stokje voor steken door iemand zijn verblijfsrecht te ontnemen wegens onvoldoende bestaansmiddelen. Dan houdt ook de bijstand op. Wie na tien maanden werkloos wordt, krijgt drie maanden WW en dan bijstand. Het verblijfsrecht loopt dan in ieder geval een half jaar door. Wie na een jaar zijn baan verliest, heeft gewoon recht op bijstand, net als iedere Nederlander. In 2011 hadden 4260 EU-burgers zonder Nederlands paspoort een bijstandsuitkering.
De meeste Roemenen en Bulgaren werken voor hun geld, en met zoveel zijn ze nu ook weer niet. Wat is dan het grote probleem voor de arbeidsmarkt?
De Nederlandse arbeidsvoorwaarden kunnen door hun aanwezigheid verslechteren. Roemenen en Bulgaren kunnen zich als zzp'er tegen bodemtarieven verhuren en verdringen zo laagopgeleide Nederlanders van de arbeidsmarkt. Het aanbod van deze goedkope krachten zet de cao-lonen onder druk.
Ontduiking van de cao- en minimumlonen kan ook via schijnconstructies. Zo vestigt een Nederlandse uitzendorganisatie zich bijvoorbeeld in Roemenië en huurt daar vrachtwagenchauffeurs in voor Nederlandse trucks. Het uitzendbureau betaalt hen Roemeense salarissen uit, en ontduikt de hogere Nederlandse sociale premies. Zie daar als Nederlands uitzendbureau maar eens tegenop te concurreren. Hiertegen moet door de Europese Commissie opgetreden worden, vindt minister Asscher. Hij zou ook zijn eigen Arbeidsinspectie meer kunnen inzetten.
