Cordon rond Pools parlement na rel over persvrijheid

Het hart van de Poolse democratie draagt een uniform. Een dubbel cordon agenten heeft het parlement hermetisch afgesloten. Zij houden demonstranten op afstand die zich bij de Sejm, het parlement, hebben verzameld om te demonstreren tegen omstreden mediaregels en het buitensluiten van de oppositie bij het begrotingsoverleg.

"Een gevaarlijk signaal", zegt betoger Rafal Suszek. "Parlementariërs die worden uitgesloten van het wetgevend proces, terwijl het rondom het parlement krioelt van de uniformen." Suszek is een van de duizenden demonstranten die de toegangswegen tot de Sejm hebben geblokkeerd, uit protest tegen de regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS).

De crisis draaide aanvankelijk om de parlementaire verslaggeving. De PiS wil dat vanaf 1 januari elke redactie maximaal twee verslaggevers mag accrediteren. Discussies - zowel plenair als in commissies - mogen niet meer worden gefilmd. Journalisten moeten ver van de vergaderzaal afwachten of parlementariërs met hen willen spreken. Zaterdagavond leek de PiS op dit punt terug te krabbelen. Voor vandaag staat overleg met de media op het programma.

undefined

Ambtenaren vervangen

Volgens de demonstranten is de mediakwestie de zoveelste aanslag op de democratie. "Deze regering schendt systematisch de Grondwet", zegt Jakub Strzeboszewski. "Het is een sluipende staatsgreep." De 37-jarige doet al een jaar mee aan protesten tegen de regering. De PiS kreeg bij verkiezingen in oktober vorig jaar 37 procent van de stemmen. Dat leverde de partij een absolute meerderheid op, doordat sommige partijen de kiesdrempel niet haalden. Met een beroep op 'de wil van de meerderheid' nam de PiS-regering daarop omstreden maatregelen. In het ambtenarenapparaat, leger en staatsbedrijven zijn duizenden mensen vervangen. De PiS beheerst nu het OM, het Constitutionele Hof en de publieke omroep, die nu trouw de partijlijn volgt.

Gisteren beschuldigde de publieke televisie de oppositie van 'een mislukte poging de staat te destabiliseren'. De staatstelevisie doelde op de escalatie van de crisis vrijdagavond. Oppositieparlementariërs droegen tijdens het begrotingsdebat bordjes met het opschrift 'Vrije media in de Sejm'. Toen een lid van de oppositie een motie indiende voor extra subsidie voor het symfonieorkest van Warschau, werd hij zonder opgaaf van reden geschorst. Dit leidde tot commotie. De verbouwereerde oppositie beklom het spreekgestoelte. De PiS-fractie verliet daarop de plenaire vergaderzaal en kwam bijeen in een veel kleinere ruimte, waar ze binnen een uur de begroting aannam. De oppositie klaagden dat ze er niet in kon. Er waren geen media aanwezig. Stemmen gebeurde met de hand, waardoor niemand kan controleren hoe er is gestemd en of er een quorum was.

De geldigheid van de begroting staat daardoor op losse schroeven, want een wet die niet volgens de wet wordt aangenomen, is geen wet. De oppositie eist dat de stemming wordt overgedaan. Bovendien: als de begroting er zo kan worden doorgedrukt, dan kan dat ook met een nieuwe kieswet, of zelfs een nieuwe grondwet.

Dat vreest ook Ryszard Petru, leider van de liberale oppositiepartij Nowoczesna (Modern): "Het mag niet zo zijn dat de PiS-fractie een vergadering belegt die vervolgens een zitting van het parlement wordt. Op die manier kun je elke wet erdoor drukken. Je kunt zo ook veertig leden van de oppositie schorsen en een nieuwe grondwet aannemen."

PiS ziet dat anders. "Dit was een poging tot staatsgreep", zegt staatssecretaris van binnenlandse zaken Jaroslaw Zielinski, doelend op het gedrag van de oppositie en de straatprotesten. "De democratie in Polen is in prima staat. Andere landen kunnen een voorbeeld aan ons nemen."

undefined

Regering controleert nu ook Constitutioneel Hof

PiS-leider Jaroslaw Kaczynski vindt dat zijn partij meer staatsinstituties moet controleren, omdat zijn partij anders haar doelstellingen niet waarmaakt. De instellingen staan volgens hem de democratie in de weg. "Men zegt: jullie kunnen wel een meederheid hebben, maar die heeft niets te zeggen, want in de praktijk hebben andere instituties als het Constitutioneel Hof het voor het zeggen", aldus Kaczynski.

Vanaf vandaag heeft de regeringspartij ook de controle over dat Constitutioneel Hof. Want gisteren eindigde de ambtstermijn van de voorzitter van het Hof, die zich verzette tegen de druk van de regering. De nieuwe voorzitter wordt een trouwe aanhangster van de PiS.

Het Constitutioneel Hof houdt in de gaten of de Grondwet wordt nageleefd. Zoals bijvoorbeeld bij het invoeren van beperkingen voor journalisten in het parlement.

Met een serie wetswijzigingen heeft de regering deze toetsing aan de Grondwet al ingeperkt. Volgens de Europese Commissie schond de regering hiermee een principe van de rechtsstaat.

undefined