'Controlfreak' Eijk voelde zich gepasseerd

Wie torpedeerde het pausbezoek? Concludeerde paus Franciscus zelf dat hij het te druk had, zoals aartsbisschop Eijk beweert? Of besloot Franciscus pas dat hij beter thuis kon blijven nadat Eijk hem daarvan had overtuigd? Bisschop Punt is er nog niet zo zeker van dat de lezing van Eijk klopt. Afgelopen weekend liet Punt weten dat hij in Rome gaat informeren wat er nu precies is gebeurd.

'Het is al lang geleden dat twee Nederlandse bisschoppen in het openbaar zo het conflict aangingen', schrijft Vaticaankenner Stijn Fens vandaag in een analyse in Trouw. 'Eijk is een controlfreak die alles graag in eigen handen houdt, ook in de bisschoppenconferentie. Zo vindt hij dat Punt rond het pausbezoek voor zijn beurt heeft gepraat, het is niet aan hem om de paus uit te nodigen maar aan Eijk als voorzitter van de conferentie. Oncollegiaal gedrag dus in de ogen van de kardinaal.'

'Overleg tussen de bisschoppen was niet optimaal'
Hoogleraar kerkgeschiedenis Paul van Geest is het met Fens eens. 'Het idee voor het bezoek is ontstaan in de wandelgangen van het Vaticaan', vertelt Van Geest desgevraagd. 'Voor Punt was dit een spontane actie. Inderdaad, het overleg tussen hem en zijn collega-bisschoppen liet duidelijk te wensen over. Formeel is er met zo'n soloactie niets mis: ieder bisdom mag een uitnodiging sturen. Aan de andere kant is Nederland zo klein dat je zoiets beter in overleg met andere bisdommen kunt doen.'

Punts secretaris Eric Fennis bevestigt dat. 'We wilden de paus specifiek uitnodigen in Amsterdam', vertelt hij. 'Maar de uitnodiging zou wel een landelijk initiatief zijn, namens alle bisdommen.'

'Een bezoek aan alleen Amsterdam zou een afgang zijn'
Volgens Van Geest speelt ook Franciscus' reisbestemming een rol. 'Ik ga er vanuit dat Eijk dacht dat hij gepasseerd zou worden als de paus alleen naar Amsterdam zou gaan. Het zou een afgang voor hem zijn als Franciscus Utrecht links zou laten liggen.'

Toch heeft Van Geest ook begrip voor de Haarlemse voortvarendheid. 'Het Vaticaan was duidelijk geïnteresseerd in het bezoek. Toen Punts secretaris Eric Fennis laatst Rome bezocht, vroeg de secretaris van de paus hem waarom hij nog geen uitnodiging had ontvangen. Dat is niet niks. Ik kan me voorstellen dat de bisschop alles op alles heeft gezet. Hij heeft zich misschien laten wegdragen op zijn enthousiasme.'

Autoritair
Volgens Vaticaankenner Fens stuit aartsbisschop Eijk tijdens overleg met zijn collega's ook op verzet. 'Punt en zijn hulpbisschop Jan Hendriks ergeren zich steeds meer aan het autoritaire optreden van de kardinaal (met name op het gebied van de communicatie) en rebelleren steeds meer tegen Utrecht.'

Eijk lijkt zich als kardinaal, aartsbisschop en voorzitter van de bisschoppenconferentie 'steeds meer als eindbaas van de Nederlandse bisschoppen te beschouwen', constateert Fens. 'Dat zit collega-bisschoppen - en niet alleen die uit Haarlem - niet lekker.'