Cohen was somber, maar vergat nooit te knipogen

Leonard Cohen was er wel zo'n beetje klaar mee, zei hij. Het beeld van de Canadese liedschrijver dat oprees uit het imposante interviewprofiel dat The New Yorker onlangs publiceerde, was van een oude, fragiele man. Maar wel een man die in volle tevredenheid terugkeek op een onmetelijk rijk leven, klaar om de oversteek te maken.

Zo schreef hij ook in een kort briefje aan zijn geliefde Marianne Ihlen, toen hij afgelopen zomer hoorde dat de Noorse op haar sterfbed lag. Hij had het gevoel dat hij vlak achter haar zat - als ze vanuit het hiernamaals haar vingers uitstrekte, zou ze hem misschien wel kunnen aanraken. Het briefje bleek profetisch. Leonard Cohen overleed maandag op 82-jarige leeftijd, maakte zijn familie gisteren bekend.

Marianne Ihlen was niet zijn eerste muze, ze zou ook zeker niet zijn laatste zijn. Hij ontmoette haar rond 1960 op het Griekse eiland Hydra, waar de twintiger uit Montreal een huisje had gekocht van de erfenis van zijn vroeg overleden vader. Om te schrijven, geen muziek, maar proza en poëzie.

Schrijven deed de Canadees al sinds zijn tienerjaren, sinds hij voor het eerst het werk van zijn grote voorbeeld Federico García Lorca las, naar wie hij later zijn dochter zou vernoemen. Hij had al eens de akoestische gitaar opgepakt, en speelde een tijdje in een folkbandje - The Buckskin Boys - maar dat mocht geen naam hebben. Zijn hart lag bij het geschreven woord. Zijn eerste dichtbundel verscheen in 1956, ook schreef hij twee romans in Griekenland. Soms werkte hij gedisciplineerd, avond aan avond, ontstoken door zijn liefde voor Ihlen die inmiddels met haar zoontje bij hem was ingetrokken. Andere dagen sleet hij lummelend in de Griekse zon, verdoofd door hasj of depressies.

Hoewel gewaardeerd als dichter, bleef écht literair succes uit. Eind jaren zestig raakte Cohen verzeild in de New Yorkse meute rondom Andy Warhol. Op een avond hoorde hij de zangeres Nico zingen. Bob Dylan verzorgde de soundtrack van die dagen. Cohen pakte zijn gitaar weer op. Countryzangeres Judy Collins maakte een hit van het door hem geschreven 'Suzanne', waarmee de carrière begon van de liedschrijver, die op zijn 33ste zou debuteren met de klassieker 'Songs of Leonard Cohen'.

Ook in de muziek was Marianne zijn muze: natuurlijk gaat 'So Long, Marianne' over haar, net als 'Bird on the Wire'. Maar de relatie brokkelde af, door ontrouw en het gereis tussen Hydra, New York, Oslo en Montreal. In de jaren zeventig kreeg hij twee kinderen - Lorca en Adam van Suzanne Elrod, niet die van het liedje.

undefined

Spiritualiteit

Hoewel succesvol, bleef Cohen toch lang een beetje een songwriter's songwriter, zogezegd, een die op grote waardering van Bob Dylan kon rekenen. Misschien klonk Cohen te zwaarmoedig voor het grote publiek. Dat veranderde met het album 'Various Positions', uit 1984. Met daarop 'Hallelujah', een moderne hymne die acht jaar later pas écht een hit zou worden in de handen van achtereenvolgens John Cale en Jeff Buckley. Het zorgde ervoor dat er meer dan ooit naar Leonard Cohen geluisterd werd.

Toch keerde Cohen midden jaren negentig de wereld zijn rug toe. Zes jaar bracht hij door in een zen-klooster in de bergen boven Los Angeles. De door aanvallen van hevige somberte geteisterde Cohen zocht gedurende zijn hele leven soelaas in religie en spiritualiteit, niet alleen bladerde de kleinzoon van een rabbijn hiervoor door het Oude Testament. Jarenlang leefde hij als boeddhistische monnik, studerend en mediterend. In stilte, zijn carrière was voorbij, dacht iedereen. De lopende zaken had hij ondertussen toevertrouwd aan manager en huisvriend Kelley Lynch.

Had hij dat maar niet gedaan. In 2005 klaagde Cohen Lynch aan voor vijf miljoen dollar. Ze was al gedurende zijn monniksjaren begonnen met verduisteren, plots bleek Cohen platzak te zijn.

Dus ging Cohen, de zeventig gepasseerd, weer op pad. Banaal genoeg om geld, maar de concerten werden nog altijd goed bezocht én ontvangen - ook al was er van zijn toch al nooit heldere stemgeluid niet veel meer over. Tot 2013 zou hij blijven touren. Daarnaast bracht hij de afgelopen vijf jaar nog drie albums uit, waarmee hij het productieve begin van zijn carrière evenaarde.

Drie weken terug verscheen de laatste. 'You Want It Darker', dat al vele toespelingen maakte op een nakend einde. "I'm ready my Lord", hoor je hem prevelen. Typisch Cohen: somberte met een knipoog, depressie met relativeringsvermogen. Onderwijl zich verwonderend over de verwarrende menselijke conditie. Dat was wat zijn muziek zo universeel, tijdloos en geliefd maakte, bij zijn trouwe schare fans.

Die fans stelde hij overigens nog gerust, bij de albumpresentatie van 'You Want It Darker', drie weken terug. Dat 'klaar om te sterven', wat hij had gezegd in The New Yorker? Schromelijk overdreven. Hij had altijd al een zekere neiging tot dramatiseren gehad, knipoogde hij. Het was de bedoeling dat hij voor eeuwig zou leven.

Well Marianne, it's come to this time when we are really so old and our bodies are falling apart and I think I will follow you very soon. Know that I am so close behind you that if you stretch out your hand, I think you can reach mine. And you know that I've always loved you for your beauty and your wisdom, but I don't need to say anything more about that because you know all about that. But now, I just want to wish you a very good journey. Goodbye old friend. Endless love, see you down the road.

Zo Marianne, de tijd is gekomen dat we echt zo oud zijn dat onze lichamen uiteen vallen en ik denk dat ik je spoedig zal volgen. Weet dat ik vlak achter je ben en als je je hand uitstrekt, denk ik dat je de mijne kunt aanraken. Je weet dat ik altijd van je heb gehouden om je schoonheid en je wijsheid, maar daar hoef ik verder niks over te zeggen want dat weet je allemaal wel. Maar nu, wil ik je gewoon een goede reis wensen. Tot ziens, goede vriendin. Mijn lief voor altijd, ik zie je aan het eind van de rit.

Leonard Cohen aan zijn oude liefde Marianne Ihlen, daags voor haar overlijden, in juli van dit jaar.

undefined