'Coen was geen moordenaar'

Jan Pieterszoon Coen (1587-1629) was bepaald niet de niets ontziende moordenaar en wildeman waar vele Nederlanders hem tegenwoordig voor houden. Volgens historicus Jur van Goor (75) was hij juist een man die heel weloverwogen zijn besluiten nam op basis van het toen geldend recht.

Is het dan terecht dat demonstranten hem postuum uitmaken voor 'moordenaar'?

"Het staat buiten kijf dat de geschiedenis rond de Banda-eilanden een zwarte pagina beslaat van de Nederlandse geschiedenis. Maar het is feitelijk onjuist om Coen te betitelen als moordenaar.

"De Banda-eilanden waren de enige plek waar nootmuskaat kon worden verbouwd, zij hadden een monopoliepositie. Coen had afspraken gemaakt met de leiders van die eilanden dat zij aan Holland zouden leveren, maar hij kwam erachter dat zij ook zaken deden met de Engelsen. In die tijd gold: woord is woord. Er was al twintig jaar gedoe met die eilanden, waarbij ook Nederlanders waren vermoord. In 1521 besloot Coen om het eiland te bestormen en de bewoners te verhuizen naar een andere plek. Precieze aantallen zijn er niet, maar ik denk dat het gaat om vijfduizend mensen, van wie een groot deel omkwam door ziekte en honger."

Waar dankte Coen zijn gruwelijke reputatie aan?

"Aan de terechtstelling van zo'n veertig tot vijftig leiders van de eilanden. In Coens ogen hadden deze mensen hun woord gegeven en verraad gepleegd en daar stond de doodstraf op. Dat ging er gruwelijk aan toe, ik vond het heel naar om dat te beschrijven. Die mensen werden gevierendeeld en onthoofd. Dat moet een verschrikkelijk bloedbad zijn geweest. Coen was daarbij aanwezig. Er heerste in die tijd een verbazingwekkende rauwheid."

Toch was Coen volgens u geen bloeddorstige militair?

"Precies. Dat vond ik wel een verrassende uitkomst. Uit de enorme hoeveelheid brieven en andere documenten die hij heeft geschreven komt hij juist als een heel rustige en weloverwogen persoonlijkheid naar voren. Voor alle besluiten had hij goed geformuleerde argumenten en handelde hij naar het toen geldend recht."

Wat was hij wel?

"Coen was in de allereerste plaats een koopman. Hij volgde een opleiding in Rome bij een Vlaamse lakenhandelaar waar hij de beginselen van koopmanschap en boekhouden leerde en waar hij verschillende talen leerde spreken. In 1613 werd hij door de VOC, waar hij inmiddels werkte, als commandant aangesteld van een handelsmissie naar Azië.

"Tot dat moment was de administratie van het bedrijf in Azië een totale chaos. Men had geen idee hoeveel mensen er werkten, welke schepen er waren. Coen bracht daar verandering in. We zouden hem nu een briljant manager noemen."

undefined