Co-piloot Germanwings had dinsdag ziek thuis moeten zitten

Lufthansa-directeur Carsten Spohr gaf gisteren op een persconferentie toe dat Lubitz zijn opleiding in 2009 had afgebroken, al vertelde hij er niet bij waarom. Maar, zo benadrukte Spohr, verder was er niets in de achtergrond van de piloot dat erop wees dat hij mogelijk een risico zou kunnen zijn.

Duitse media meldden vandaag iets anders. Volgens Bild stopte Lubitz in 2009 enige tijd met zijn opleiding, nadat hij depressief geworden was. Daarna zou hij een jaar onder psychiatrische behandeling hebben gestaan. Die informatie was volgens de krant ook bekend bij Lufthansa, de moedermaatschappij van Germanwings.

Verscheurde doktersverklaringen
Inmiddels is bekend, dat Lubitz ook recent nog geplaagd werd door medische problemen. Het Duitse openbaar ministerie maakte vandaag bekend, dat bij de piloot thuis verscheurde doktersverklaringen zijn gevonden. Die zouden komen van een neuroloog en psychiater in Rijnland-Palts bij wie Lubitz al langer onder behandeling was. Volgens Süddeutsche Zeitung zou hij de briefjes verscheurd hebben omdat hij daardoor langere tijd niet meer zou mogen vliegen.

Het universiteitsziekenhuis in Düsseldorf bevestigde vrijdag dat Lubitz daar onder behandeling was, maar niet voor depressie. Hij meldde zich in februari en kwam voor het laatst langs op 10 maart, volgens het ziekenhuis voor 'diagnostische onderzoeken'. Zijn patiëntendossier wordt overgedragen aan het openbaar ministerie, aldus de directeur van het ziekenhuis.

Of het wederom om psychiatrische problemen ging, daarover zijn geen details bekendgemaakt. Maar Lubitz had niet mogen vliegen door zijn aandoening. Ook afgelopen dinsdag had hij niet mogen werken, maar het lijkt erop dat hij die informatie voor zijn werkgever verzwegen heeft.

Psychologische tests
Hoe gaan luchtvaartmaatschappijen om met psychologische problemen bij hun personeel? Dat verschilt nogal, zegt luchtvaartpsycholoog Hans Stapel, van het Aviation Medical Center, dat psychologische tests bij piloten uitvoert. "Een psychologische test is internationaal gezien niet verplicht", zegt hij.

Nederlandse luchtvaartmaatschappijen laten hun piloten er wel eentje maken, voor ze in dienst kunnen komen. Maar die is er in eerste instantie op gericht om te onderzoeken of iemand de juiste persoonlijkheid heeft om piloot te worden, niet om psychiatrische randgevallen er tussenuit te filteren, vertelt Stapel. "Een maatschappij stelt een profiel vast, op basis van bepaalde competenties, zoals goed leiderschap, of besluitvormingscapaciteit. Daar testen wij dan op, op basis van interviews, rollenspellen en specifieke casussen. Maar als iemand depressief is geweest, en dat niet vertelt, kom je er niet altijd achter."

En bovendien, voegt Stapel daaraan toe, is het moeilijk om te voorspellen hoe een depressie iemands gedrag beïnvloedt. "Het sentiment is nu: waarom geven we die piloten niet om het half jaar een psychologische test? Ik snap dat sentiment wel, maar wat je dan precies moet gaan testen, is nog een moeilijk verhaal. Als wij allebei getrouwd zijn, en vanavond besluiten onze beide vrouwen om ons te verlaten, dan zult u daar misschien heel anders op reageren dan ik. Dat gedrag is moeilijk te voorspellen."

Rode vlaggen
Toch, als iemand zijn vliegopleiding moet onderbreken wegens psychiatrische problemen, dan moeten er wel 'rode vlaggen' omhoog gaan, zegt Stapel. "Ik ga even af op wat ik nu in de media hoor, maar als die co-piloot inderdaad een soort burnout heeft gehad, dan moet je je wel heel serieus afvragen of zo iemand geschikt is om te vliegen."

Een woordvoerder van de KLM laat weten dat er geen duidelijk omschreven protocol is voor psychiatrische problemen bij piloten, maar dat er wel op gelet wordt. "In zijn algemeenheid kan ik zeggen: wij hebben strenge selectie-eisen voor nieuwe piloten. Daar hoort ook een psychologische test bij. Je wordt echt niet zomaar aangenomen. Daarna geldt: een vlieger moet gezond zijn, en er zijn veel contactmomenten om dat vast te stellen. Maar hoe dat precies verloopt, daar kan ik als woordvoerder niet echt iets zinnigs over zeggen. Dat is ook iets tussen piloot een bedrijfsarts."

Een vlieger moet 'fit to fly' zijn, voegt ze daaraan toe. "En bij medische problemen geldt er dus een meldingsplicht."

Meer plichten
Er zouden nog wel wat meer plichten mogen bestaan, vindt Stapel. "Er zou internationaal best iets afgesproken mogen worden over het testen van piloten, voor ze in dienst komen, of voor ze hun opleiding beginnen. Het is bijvoorbeeld bekend dat veel Nederlandse studenten naar Turkije gaan om daar hun vliegopleiding te doen, omdat ze daar goedkoper zijn. Daar word je vaak aangenomen, zonder dat er gekeken wordt: 'Wat voor persoon is dat nu precies?'. En als je vervolgens doorstroomt naar een vliegtuigmaatschappij daar in de regio, kan dat soms weer zonder een psychologische test te maken. Daar schieten de internationale regels echt tekort."