Buitenlandse Zaken lekt opnieuw per ongeluk staatsgeheimen

De fout is gemaakt bij de behandeling van een Wob-verzoek dat Trouw en Nieuwsuur deden toen ze onderzoek deden naar het Nederlandse overheidsprogramma voor hulp aan strijdgroepen in Syrië. Bij het verstrekken van documenten in november bleken daar per abuis staatsgeheimen tussen te zitten, zoals namen van strijdgroepen, maar ook van Nederlandse diplomaten en van een geheim agent. Destijds haalde het ministerie de bewuste stukken meteen van de site en werd de zaak intern onderzocht, na scherpe kritiek uit de Tweede Kamer.

Afgelopen week werden de documenten opnieuw vrijgegeven. Maar ook deze keer blijkt er staatsgeheime informatie tussen te zitten. Toen Nieuwsuur en Trouw Buitenlandse Zaken hierover gisteravond inlichtten haalde het ministerie de documenten onmiddellijk offline. Het ministerie van buitenlandse zaken laat in een reactie weten dat er inderdaad opnieuw fouten zijn gemaakt en dat ze de gang van zaken zeer betreurt. Het ministerie overweegt de zaak extern te laten onderzoeken en wil daarnaast ook expertise van buiten aantrekken om de fouten te herstellen.

In de honderden documenten die het ministerie afgelopen week op haar web-site plaatste staan onder meer vlaggen en logo’s met namen van Syrische strijdgroepen. Uit de documenten valt op te maken dat het gaat om groeperingen die Nederlandse steun ontvingen. Ook zijn verschillende gegevens zichtbaar waaruit valt af te leiden welke groeperingen steun kregen. Het gaat dan bijvoorbeeld om data in combinatie met beschrijvingen van specifieke gebeurtenissen. Tenslotte heeft het ministerie nagelaten de naam zwart te lakken van een van de bedrijven die het steunprogramma uitvoerde. Blok zei eerder dat dergelijke informatie geheim was, vanwege de veiligheid van medewerkers. Als bekend wordt welke groeperingen westerse steun hebben ontvangen, zouden zij een doelwit kunnen vormen voor Assad en IS. Bovendien zouden afspraken met bondgenoten en veiligheidsdiensten over het steunprogramma Blok tot strikte geheimhouding verplichten.

Vorige maand concludeerde een onderzoekscommissie dat er de eerste keer geen sprake was van bewust lekken door wob-medewerkers. De ambtenaren van Buitenlandse Zaken bleken de regels omtrent staatsgeheime informatie niet te kennen. Ze wisten ook niet welke informatie precies staatsgeheim was. Staatsgeheimen bleken tegen de regels onversleuteld per e-mail te zijn verstuurd en op een interne drive te zijn gezet. Ook was er van alles misgegaan met het zwartlakken van de opgevraagde wob-documenten.

Minister Blok beloofde daarop beterschap. Hij schreef de Kamer dat hij een ‘pool’ had opgezet van ‘ervaren medewerkers’ en een ‘aparte werkruimte’ liet inrichten voor behandeling van geheime informatie. Blok zei dat hij ‘lessen van het onderzoek’ betrokken had in ‘de hernieuwde controle’ van de wob-documenten, die hij in november offline haalde.

Na zeven maanden plaatste Blok de herbeoordeelde wob-documenten vorige week weer online. Het had langer geduurd dan aanvankelijk was toegezegd, maar Blok wilde ‘maximale zorgvuldigheid betrachten bij de herpublicatie’. Zijn ambtenaren hadden deze keer driehonderd extra lakhandelingen verricht. Welke dat precies waren werd vertrouwelijk ter inzage gelegd voor Tweede Kamerleden.

In de opnieuw gepubliceerde wob-stukken zijn inderdaad meer gegevens zwartgelakt. Maar ondanks de gemaakte fouten en het overnemen van de aanbevelingen van de commissie blijkt het ministerie opnieuw cruciale informatie over het hoofd te hebben gezien. De groeperingen die te herleiden zijn uit de door Buitenlandse Zaken geopenbaarde informatie zijn onder andere: Levant Front, Brigade 51, Mujahedi Horan, Sultan Murad Brigade en het Vrije Idlib Leger.

Kamerleden willen helderheid van minister Blok

Minister van buitenlandse zaken Stef Blok heeft vrijdagavond de Tweede Kamer geïnformeerd over de fouten die zijn ministerie heeft gemaakt in de wob-documenten. Hij schrijft dat ‘intensieve inspanningen’ zijn gepleegd ‘om de fouten uit de vorige publicatie te herstellen’.

“Zo zijn alle stukken meerdere keren handmatig gecontroleerd en werden medewerkers betrokken die vrijgesteld werden of niet eerder deze documenten controleerden”, aldus Blok.

Kamerleden zijn kritisch, onder wie ook die van de regeringscoalitie, vooral omdat het de tweede keer is, het om staatsgeheimen gaat, en het ook nog eens gaat om hetzelfde dossier. Sjoerd Sjoerdsma (D66): “De vorige keer is ook al geconcludeerd dat dat potentieel mensen in gevaar brengt, dat dat schade berokkent aan onze bondgenoten omdat wij met hen samenwerken, dus het is buitengewoon kwalijk.” CDA-Kamerlid Martijn van Helvert vraagt zich niet alleen af hoe het kan dat er voor de tweede keer staatsgeheimen zijn gelekt, maar ook of het ministerie misschien te makkelijk omspringt met het stempel.

Shoppen

“Onze eerste vraag is: Zijn het eigenlijk wel staatsgeheimen?” Hij wil de minister op dit punt kunnen controleren. “Want als het niet wordt vastgelegd of iets staatsgeheim is of niet, dan kan een minister shoppen in zijn stukken of iets staatsgeheim is of niet.”

Ook ChristenUnie-Kamerlid Joël Voordewind wil weten wanneer informatie over het hulpprogramma staatsgeheim is verklaard. “Het lijkt er nu wel op dat die stempel pas heel laat in het proces is gezet”, stelt Voordewind. Hij vermoedt dat het ministerie zich pas achteraf realiseerde dat het hulpprogramma gevoelig lag, bijvoorbeeld toen er een Kamerdebat erover begon in september.

Voordewind denkt dat ambtenaren het ‘verstandig vonden’ om het stempel staatsgeheim op bepaalde gegevens te plakken om ‘gevoelige discussies’ uit de weg te gaan.

Lees ook:

Bekijk hier hoe hulpgoederen en de pick-uptrucks aan rebellen verstrekt worden

Buitenlandse Zaken heeft opnieuw staatsgeheimen openbaar gemaakt over het hulpprogramma aan Syrische rebellen. Hieronder een overzicht.

Buitenlandse Zaken ging in de fout met staatsgeheimen door onervaren ambtenaren

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft grote fouten gemaakt bij de behandeling van wob-verzoeken van Trouw en Nieuwsuur over het hulpprogramma voor Syrische strijdgroepen. Onervaren ambtenaren voelden druk om de gevraagde informatie snel openbaar te maken.