Bruinvis weet Hollandse Noordzee weer te vinden

Dat er meer bruinvissen in de Nederlandse wateren rondzwemmen, betekent niet dat de totale Noordzee-populatie ook is toegenomen. Die telt waarschijnlijk nog steeds zo'n kwart miljoen bruinvissen. Het lijkt er eerder op, zegt Steve Geelhoed van Imares, dat de bruinvissen zich op zoek naar voedsel hebben verplaatst van noord naar zuid.

De stijging is ook te zien in het aantal bruinvissen dat op de Nederlandse stranden aanspoelt. Dit jaar waren dat er tot nu toe 517. Tien jaar geleden spoelden er, in een heel jaar, 153 bruinvissen aan. "Ik hoor het ook van de vissers", vertelt Derk Jan Berends van de Nederlandse Vissersbond. "Het was altijd een zeldzaamheid om een bruinvis te zien. Nu zien ze ze om de haverklap."

Hun verhuizing van de noordelijke naar de zuidelijke Noordzee stelt de bruinvissen wel voor nieuwe problemen. Want het is er druk: er is veel vrachtverkeer, er wordt seismisch onderzoek gedaan, er vinden explosies plaats, er worden windmolenparken aangelegd. "De bruinvis gebruikt geluid, een soort sonar, om zijn weg en zijn voedsel te vinden", legt Geelhoed uit. "Al die menselijke activiteiten verstoren dat."

Maatregelen zijn daarom nodig, vindt Geelhoed. "In de visserij wordt al geëxperimenteerd met het gebruik van pingers. Dat zijn apparaatjes die geluidssignalen afgeven die ervoor moeten zorgen dat bruinvissen niet in visnetten belanden en verdrinken. Die pingers kunnen ook gebruikt worden bij de aanleg van windmolenparken. En de scheepvaart zou moeten streven naar geluidsarmere motoren."

Elk jaar belanden er bruinvissen in de netten, maar hoeveel dat er precies zijn is onduidelijk. Het effect van de inzet van pingers is ook nog niet bekend. Intussen is al wel een tweede experiment begonnen om die bijvangst terug te dringen, vertelt Berends van de Vissersbond: "Op een aantal schepen zijn camera's geplaatst. Die registreren alles wat er gebeurt op het dek. Als er een bruinvis in de netten zit, zie je dat dus ook. Wij vissers willen af van het beeld dat er heel veel bijvangst van bruinvissen is. Telkens als er een bruinvis aanspoelt, gaan de beschuldigende vingers weer richting visserij. Dat zijn we beu."

De bruinvis is geen vis, maar een zoogdier. En bruin is het beest ook al niet. Waarom heet de bruinvis dan zo?

"Wat grauw van kleur was, werd vroeger bruin genoemd", vertelt een woordvoerster van Ecomare. "En wat in de zee zwom, gold als een vis. Vandaar: bruinvis."

Een andere verklaring heeft met het eten van de bruinvis te maken. In vroeger tijden gebeurde dat volop. Op vastendagen mocht geen vlees, maar wél vis worden gegeten. De bruinvis is vlees en geen vis, maar mocht op vastendagen desalniettemin toch op tafel komen. Misschien hielp de naam daarbij.

Zeevarken werd de bruinvis ook wel genoemd, of meerzwijn. Die naam zou verwijzen naar de snuit van het beest. En het beest maakt een wat knorrend geluid bij het ademhalen.

In de tijd dat de bruinvis nog veel werd gegeten, werd er dus ook op gevist. Die vissers werden wel varkenvissers genoemd. Daar zijn nog sporen van terug te vinden: in een plaats als Katwijk komt de achternaam Varkevisser nog veel voor.