Britten lopen niet warm voor ander kiesstelsel

De Britten mogen vandaag voor het eerst sinds 1975 (referendum over Europa) stemmen in een referendum over een belangrijke constitutionele verandering: een wijziging van het kiesstelsel.

De kiezers zijn nauwelijks geïnteresseerd. Dat ligt niet aan de politici, die hun best doen met felle debatten en moddergooien. Tussen de coalitiepartijen zijn er flinke spanningen over het referendum. De Conservatieven zijn tegen de zogenaamde Alternative Vote (AV), de Liberaal Democraten voor. In de wijziging worden de kiesdistricten gehandhaafd, maar winnaar is degene die, desnoods met het meewegen van tweede of derde stemmen, 51 procent heeft gehaald.

Probleem is dat onder de vele voorstanders van kieshervorming er maar weinigen te vinden zijn die met hart en ziel voor de ingewikkelde AV zijn. Zij willen het liefst proportionele vertegenwoordiging, maar dat is niet de keuze. Labour is voor AV, maar is intern verdeeld. Oude kopstukken zoals John Reid en John Prescott voeren hard campagne voor de status quo van 'First Past The Post'. Alle opiniepeilingen wijzen erop dat het Nee-kamp zal winnen.

De grote vraag is wat dit voor gevolgen heeft voor de regeringscoalitie. De Liberaal Democraten, die al decennia strijden voor hervorming van het kiesstelsel, wisten het referendum uit de coalitie-onderhandelingen met de Conservatieven te slepen. Verder dan deze hervorming wilden de Tories niet gaan. De keuze voor AV werd door de leider van de Libdems Nick Clegg 'een waardeloos klein compromis' genoemd.

Twee jaar geleden eisten de Britten een nieuwe politieke cultuur, woedend als ze waren over het parlementaire onkostenschandaal en de financiële crisis. Tijdens de verkiezingen vertrouwden de kiezers de Conservatieven niet genoeg om ze een volledige meerderheid te geven, en daardoor kwam het tot een coalitie. Maar deze regeringsvorm wordt door velen gezien als 'on-Brits'. Tegenstanders van AV vrezen dat het systeem tot meer coalities zal leiden.

"Wij hebben een open politiek nodig, maar de reden waarom we dit referendum hebben is vanwege het tegenovergestelde. Niemand wilde dit systeem, maar dat was de deal. En met AV krijgen we meer van zulke deals", zegt Michael Pinto-Duschinsky, directeur van de Internationale Stichting voor Kiesstelsels. Het nee-kamp claimt verder dat AV juist oneerlijker is, zorgt voor meer in plaats van minder tactisch stemmen, en extremisten als de BNP in de kaart speelt. BNP voert overigens zelf campagne tegen AV.

Het ja-kamp zegt dat AV eerlijker is, mensen de kans geeft om te kiezen volgens hun overtuigingen in plaats van tactisch, en dat het ervoor zorgt dat politici ook kiezers buiten hun traditionele achterban moeten aanspreken.

Kiezers worden bang gemaakt op basis van misinformatie, klagen de voorstanders van het huidige stelsel. "Er is nu een coalitie onder het huidige kiesstelsel", merkt de bekende opiniepeiler Peter Kellner fijntjes op. Australië stemt al honderd jaar volgens AV, en pas vorig jaar was de eerste keer in 38 verkiezingen dat geen enkele partij een onbetwiste meerderheid wist te behalen. Hij gelooft ook niet, zoals de meesten, dat het de Liberaal Democraten zijn die vooral voordeel zullen hebben van AV. "De proteststemmen die zij normaal gesproken trekken, zullen over veel meer partijen verdeeld worden."

Kellner is één van de weinigen die écht voor AV is. Het laat het kiesdistrictenstelsel in tact, om te winnen moet de kandidaat een meerderheid van de stemmen hebben, en het dwingt politici om hun gedrag aan te passen, somt hij op. "Dit leidt tot een meer naar buitengerichte politiek, minder stammenstrijd."

Het nieuwe systeem: Alternative Vote
In het huidige Britse kiesdistrictenstelsel wint de kandidaat met de meeste stemmen de parlementszetel, ofwel degene die als eerste over de finishlijn gaat: First Past The Post. In de jaren vijftig stemde meer dan 90 procent van de Britten óf voor Labour óf voor de Conservatieven. Maar tegenwoordig stemt nog maar 65 procent voor een van beide. In deze situatie is het systeem waarin de verliezers met volledig lege handen achterblijft niet meer zo eerlijk. In het systeem van de Alternative Vote kan een kandidaat alleen winnen als hij 51 procent van de stemmen haalt. Op het stembiljet rangschikt de kiezer de kandidaten naar voorkeur. Als na de eerste ronde geen enkele kandidaat 51 procent heeft gehaald, valt de kandidaat met de minste stemmen af. De tweede voorkeurstemmen op zijn stembiljet worden verdeeld over de overgebleven kandidaten. Als dan weer geen kandidaat 51 procent heeft behaald, wordt dit proces weer herhaald. De kandidaat met de minste stemmen valt af en zijn tweede- en derde keuzestemmen worden herverdeeld. Deze rondes worden herhaald tot er een kandidaat is met 51 procent van de stemmen heeft.

Verkiezingen Wales, Noord-Ierland en Schotland
Behalve het referendum over een nieuw kiessysteem zijn er in Wales, Noord-Ierland en Schotland regionale verkiezingen. In verschillende grote steden en gemeenten in Engeland zijn tussentijdse verkiezingen. Vooral in de grote steden vrezen de Liberaal-Democraten voor een afstraffing, nadat zij met coalitiepartner Conservatieven mee zijn gegaan in de verdriedubbeling van het collegegeld. Dat is in weerwil van hun verkiezingsbelofte, en het zal ze hard worden aangerekend. In Schotland vechten de Schotse nationalisten onder leiding van Alex Salmond om de meerderheid van de zetels in het 129-koppige parlement te behouden.

De peilingen voorspellen dat dat lukt, ten koste van Labour, maar de winst zal nog altijd niet genoeg zijn voor de grootste wens van de SNP: een referendum over onafhankelijkheid van Engeland. In Noord-ierland proberen de politici al weken zich niet te laten verstoren door het geweld van extreem-republikeinse zijde. Een 25-jarige Britse politie-agent kwam onlangs om door een autobom, en een week later voorkwam de politie een volgende aanslag.

undefined