breedveld / Een onbegrepen opstand tegen het staatsgezag

In NRC/Handelsblad van afgelopen zaterdag vertelt ze hoe dit haar heeft aangegrepen: „Het is een geest uit de fles-situatie. De politie is toch een heel loyale organisatie, waar gezagstrouw en burgerschap in de genen zit, of zou moeten zitten. Als dan ook daar korte lontjes blijken te zijn en allerlei woede de kop opsteekt, ook tegen mij persoonlijk, dan heb ik daar echt zorgen om. Als het terecht zou zijn, in verhouding, dan zou het nog acceptabel zijn, maar dat is hier niet het geval. Ik zeg het met weinig plezier, maar ik ben echt heel erg teleurgesteld.”

Met deze ongebruikelijke ontboezeming lijkt de schuldvraag beantwoord. De politie wil een cao die van respect getuigt voor haar noeste arbeid. Dat wil de minister ook. Maar bij de verwezenlijking van dit ideaal werd zij gedwarsboomd door onredelijke en onderling verdeelde politiebonden: „Ik had het gevoel dat ik bij de bonden tegen een muur opliep.” Met als gevolg, zoals ze uitlegt, dat gewone politieagenten wel moesten denken dat er met deze minister geen land te bezeilen was: „Ze zijn boos, maar als ze wisten wat er op tafel lag, weet ik zeker dat ze heel blij zouden zijn.”

Het is een manier om tegen dit conflict aan te kijken. De bonden van hun kant zullen volhouden dat deze minister de regels van het polderoverleg met voeten getreden heeft. Haar eerste bod leek een aanfluiting. Haar tweede bod kon zelfs als een belediging worden uitgelegd, want nauwelijks een cent erbij. Het derde bod (tijdens de bemiddeling van Doekle Terpstra) kwam dichter in de buurt, maar dat werd door de achterban afgewezen. Tenslotte haar laatste bod: 350 miljoen structureel erbij en 400 miljoen incidenteel. Dat leek ergens op. Temeer omdat er op de valreep 30 miljoen bijkwam. Het hielp niet meer. De bonden haakten af, maar zien inmiddels ook van verdere acties af, omdat er niets meer in het vat zit. Voorwaar een droevig einde.

Normaal gesproken kun je zeggen: dat waait wel weer over. De verongelijktheid van de minister wijst er echter op dat er meer aan de hand is. Daarin weerspiegelt zich niet alleen haar terechte zorg dat leraren en verpleegkundigen zich straks al even onbuigzaam zullen opstellen. Nee, ze voelt goed aan dat er iets grondigs mis is tussen het staatsgezag en de overheidsdienaren, door de Volkskrant inmiddels minzaam omschreven als de ’frontsoldaten’ van Balkenende.

Deze dienaren van de publieke zaak waren er de laatste jaren bekaaid vanaf gekomen. Als professionals voelden ze zich gemangeld en gekoeioneerd door een uitdijend managementapparaat. Gedegradeerd tot ’uitvoerende sukkels’, die ook nog eens beroerd betaald werden. Maar zie, er was hoop, onder Balkenende IV zou het allemaal in orde komen. Respect, fatsoen en meer centen. Nou, vergeet het maar. Dat extra geld gaat naar de prachtwijken en voor het overige is het schraalhans keukenmeester. Ter Horst kon er bij Bos met moeite een paar honderd miljoen bijpingelen, de overige ministers zullen de onderhandelingen uit eigen zak moeten betalen.

Waar we getuige van zijn is wat Alexis de Tocqueville (1805-1859) al omschreef als de ’revolution of rising expectations’. Er zijn verwachtingen gewekt en er dienen zich mogelijkheden aan, die vervolgens weer de bodem worden ingeslagen. Dat is frustrerend, een voedingsbodem voor een revolutie, of op zijn minst een opstand. Een beetje politicus had dat kunnen zien aankomen. Zo niet de ploeg van Balkenende. Die blijkt compleet te zijn verrast en reageert (zie Guusje ter Horst) verongelijkt. Niet chic..