Bram Ojik: 'Ik twijfel niet, al is er kritiek'

U bent nu een jaar politiek leider van GroenLinks. Hoe gaat het?
"Het is druk. Ik vind het niet erg dat het binnenkort reces is. Want los van alle debatten hebben we ook nog campagne gevoerd in Alphen aan den Rijn en Leeuwarden en voor die tijd waren er de onderhandelingen over het Herfstakkoord. Het is veel. Dat begon al voor de zomer. Het kabinet begon niet met onderhandelen in de herfst, die gesprekken begonnen al aan het begin van dit jaar. Sinds februari praten we al met ze over het leenstelsel, over kindregelingen, over de superprovincie, over al die onderwerpen waar het kabinet op zoek was of nog steeds is, naar meerderheden. Daar is de politieke agenda wel heel erg door bepaald. Gesprekken met Dijsselbloem, met Asscher, een aantal keer met Bussemaker."

U zit in een fractie van vier personen. Hoe kiest u wat u wel en niet doet?
"Het is niet kiezen tussen onderwerpen die belangrijk zijn en onderwerpen die niet belangrijk zijn, je moet kiezen tussen dingen die allebei belangrijk zijn. Je kunt fysiek maar op één plek tegelijk zijn. Het is een ongelooflijke puzzel."

Ik ging even tellen: uw fractie was het afgelopen jaar slechts bij 15 van de 42 debatten over natuur aanwezig. Er was niemand van GroenLinks toen het ging over ganzenbeleid, bijensterfte of Natura 2000.
"We moeten heel erg nadenken waar we verschil kunnen maken. Soms is dat bij een debat, soms aan een onderhandelingstafel, soms bij iets buiten het parlement waar onze kiezers warm van worden. De kunst is toch om de dingen eruit te pikken waar politiek belangrijke keuzes gemaakt worden.

"Je loopt wel het risico dingen te missen. Dat is altijd met vier zetels. Uiteraard is natuur voor ons een thema, dat geldt ook voor dierenwelzijn, en voor alles wat met de groene kant van onze partij te maken heeft, maar ook daar gaat het erom dat je verschil kunt maken. Daarom zaten wij ook lang bij het kabinet aan tafel toen het ging over het Herfstakkoord. En daarom begonnen we in januari te zeggen: we willen het óók over vergroening hebben en niet alleen over de zaken die voor het kabinet van belang zijn omdat ze geen meerderheid in de Eerste Kamer hebben."

Ik begreep van partijvoorzitter Rik Grashoff dat u de minst bekende politiek leider aan het Binnenhof bent. Hij wil dat u zichtbaarder wordt.
Lachend: "Van je partijvoorzitter moet je het hebben. Ik weet niet of dat zo is, dat ik de minst bekende zou zijn. Ik ben niet geïnteresseerd in een zo hoog mogelijke naamsbekendheid op zichzelf. Er zijn zoveel mensen heel erg bekend, terwijl je geen idee hebt waarom eigenlijk. Als politicus schiet je er niets mee op.

"Waar ik op uit ben is om een herkenbaar politicus te zijn. Als 30 procent van de mensen zegt: 'Ik weet waar-ie mee bezig is, ik snap dat ook en misschien stem ik wel op hem', dan ben ik dik tevreden. Als een andere politicus wordt gekend door 90 procent van de mensen, zal me dat eerlijk gezegd worst wezen. Ik doe het ook nog maar een jaar. Hoe langer, hoe bekender ik word. Daar durf ik vergif op in te nemen."

In dat jaar ging uw reputatie onder mijn en uw collega's van 'beroerd' naar 'briljant'. Was dat veel werk?
"Ik werd in oktober 2012 min of meer toevallig fractievoorzitter. Misschien bestaan er mensen die zo'n natuurtalent zijn dat je ze gewoon ergens neer kunt zetten en dat ze dan meteen de sterren van de hemel spelen - ik vind het zelf eerlijk gezegd niet zo raar dat het niet meteen van een leien dakje ging. Ik ben nog steeds de meest onervaren fractievoorzitter, op Norbert Klein van 50Plus na. Natuurlijk heb ik er hard aan gewerkt. Door gewoon debatten te doen."

Op internet staat een filmpje van u bij een mediatraining.
"Ik heb één middag - dat weet heel Nederland inderdaad - een training gedaan. Toen kwam 'Pownews' met draaiende camera binnen. Die cursus was er op gericht om in 20 tot 30 seconden de kern van je boodschap te kunnen vertellen. Maar dat ik toen beroerd en nu briljant heet, dat relativeer ik toch maar."

Toch: het was niet het enige. Toen u aantrad stond de partij in brand. Nu is er een nieuwe koers en rust.
"Die verantwoordelijkheid kreeg ik op het moment dat ik op deze positie kwam. Ik heb het nooit als onmogelijk gezien. Ik voel me zo met de partij verbonden, voordat GroenLinks bestond was ik al een GroenLinkser. Ik dacht: het zal lastig worden, het zal tijd kosten, er hangt veel af van hoe ik het zelf doe, maar ik heb nooit getwijfeld, ook niet 's avonds laat als ik in mijn bedje lag. Ik heb nooit gedacht, zoals sommigen in de partij: misschien moeten we maar eens serieus nadenken over een fusie met dit of dat."

U was er ook van overtuigd dat u de aangewezen persoon was om de partij terug op koers te brengen?
"Ik dacht in ieder geval niet: dat kan ik niet. Zelfs in het begin, toen er kritiek was op hoe ik me presenteerde in het debat, dacht ik niet: dat ga ik nooit leren. Ik dacht: jongens, wacht nou even. Ik doe dit nog maar zes weken! Opeens stond ik daar met Pechtold en Roemer en al die mensen die het al honderd jaar doen.

"Nu kun je zeggen dat het herstel sneller is gegaan dan ik had gehoopt. Bij de verkiezingen in de herindelingsgemeenten waren we bijna terug op het niveau van 2010, een goede score. Ik merkte het rond de zomer. Er was een betere sfeer, mensen hadden er zin in. Ik denk dat ik er ook aan heb kunnen bijdragen dat het allemaal niet zo scherp meer werd gesteld. De scherpe kantjes zijn er vanaf."

Toch heeft u veel overhoop gehaald. De partij bakkeleit al jaren over sociale zekerheid. U maakt een compleet nieuwe visie en het is stil.
"Het heeft goed uitgepakt, achteraf, dat ik altijd heb gezegd: ik ben niet in discussie met ons eigen verleden; met voorgangers of met standpunten die we vroeger hadden. Ik kijk om mij heen, ik zie werkloosheid, rechteloosheid, zzp'ers die hun hoofd niet meer boven water kunnen houden. Daar wilde ik een antwoord op formuleren. Niet door te zeggen dat de vorige partijleider, Jolande Sap, dit vond en haar voorgangster Femke Halsema dat vond. Dan blijf je hangen in een interne discussie. Ik vind het zelf niet interessant, maar volgens mij is de kiezer daar helemaal niet in geïnteresseerd. Die wil gewoon weten wat GroenLinks vindt van de bijstand of van werkloosheidsbestrijding."

Bent u trots op wat u heeft bereikt?
"Mijn trots zit hem daarin dat ik gelukkig ben als ik ergens kom waar ik weer enthousiaste mensen tref. Meer dan dat ik zeg: 'Kijk mij nou eens onderhandelen met Dijsselbloem'."

Eén ding is nog een los eindje. Nadat twee jaar geleden in uw partij intern een hevige strijd ontbrandde over een missie naar Kunduz, nam GroenLinks zich voor zich te bezinnen op vredesmissies. Dat is nog niet gebeurd. Nu is er Mali. Hoe doet u dat?
"Van dat onderwerp hebben we gezegd: we kunnen niet alles tegelijk. Gelukkig ligt het bij Mali niet zo ingewikkeld, omdat daar een heel goed volkenrechtelijk mandaat ligt. Het is een VN-missie. Daardoor is de discussie ook binnen de partij anders. We hebben er twee bijeenkomsten over georganiseerd. Bij ons is er altijd een goede discussie over of we ja of nee moeten zeggen. Dat hoort bij de partij. Maar het is geen splijtzwam tussen mensen bij GroenLinks."

Vandaag houdt uw partij congres. Als Mali geen splijtzwam is, zijn er wel andere?
"Er zijn geen politiek explosieve amendementen op het Europees programma. En er is wel een kandidaatstellingsprocedure voor de Europese lijst waarbij er altijd mensen zijn die hoger willen."

In het door uw kandidatencommissie opgestelde profiel van de nummer vier, Marije Cornelisse, staat dat emancipatie geen speerpunt van de partij is. Daar is rumoer over.
"Ik heb het nog niet gelezen. (Zijn voorlichter geeft hem de tekst). Ik lees 'activistisch', 'samenwerking', 'resultaten liggen niet primair bij de politieke hoofdthema's van GroenLinks'. Aha. Het is misschien wat ongelukkig geformuleerd. Ik denk dat bedoeld is: campagneprioriteiten. Het is natuurlijk prima als mensen zeggen: ik ben het niet eens met wat daar staat en daarom stem ik anders dan u voorstelt."

Is emancipatie nou wel of niet een speerpunt?
"Het is meer dan dat: het is een partijkenmerk. Het speelt in al onze thema's een rol. We zijn een product van de emancipatiebeweging, we hebben daar mede vorm aan gegeven in de jaren zestig en zeventig, tot en met vandaag. Het zou echt heel erg raar zijn als bedoeld wordt: emancipatie is geen prioriteit. Ik weet niet wat de gedachte achter die formulering is, maar mensen kunnen ons niet verwijten emancipatie niet in ons vaandel te hebben staan."