Brabanders tappen stroom uit de Dommel

Fietsen en wandelen langs de oevers, kanoën door natuurgebieden; het kan bij rivier de Dommel. Over een paar maanden levert het water, dat over een lengte van 85 kilometer door Noord-Brabant meandert, ook elektriciteit. De groene stroom wordt opgewekt bij de stuw van Sint-Michielgestel. Bewoners van het Dommelgebied en ook daarbuiten zijn eigenaar van de waterkrachtcentrale in aanbouw.

Bram Taks (38) is de stuwende kracht achter de centrale die Brabant energie gaat leveren. Als achtjarig jongetje wierp de ingenieur zijn hengel uit in de Dommel tussen zijn woonplaats Sint-Michielgestel en de stuw iets verder stroomopwaarts. "Waarom gebeurt er niets met het vallende water", vroeg hij zich toen al af.

Vijf jaar geleden stelde Taks, inmiddels ingenieur, gespecialiseerd in innovatie, deze vraag opnieuw. Tijdens een wandeling met zijn vader en zijn dochtertje bij de stuwdam besloot hij: groene stroom opwekken hoeft niet afhankelijk te zijn van de bouw van windmolenparken op zee. Dat moet dicht bij huis ook kunnen.

De eerste, verkennende berekeningen over de haalbaarheid van een centrale in de Dommel, enthousiasmeerden ook Taks' vader, eveneens ingenieur. Zij besloten zich samen in te spannen voor benutting van de continue beschikbare bron. Het bleek een project van lange adem. Vier jaar hadden vader en zoon nodig voor het bemachtigen van de noodzakelijke vergunningen en subsidies à 250.000 euro - van onder meer de Rabobank, gemeente Sint-Michielsgestel en Economische Zaken.

Pas op het eind van de voorbereidingsfase ging het crescendo. Via crowdfunding wierven de initiatiefnemers mede-eigenaren voor de eerste Nederlandse coöperatieve waterkrachtcentrale. Om deelname zo laagdrempelig mogelijk te maken, kostte een aandeel 150 euro. De teller stopte bij 462 financiers (particulieren en bedrijven), tevens deelnemers in de coöperatie.

De eigenaren hebben niet alleen zeggenschap over de waterkrachtcentrale. Zij krijgen ieder jaar 500 kilowattuur stroom gratis indien zij (vrijwillig) overstappen naar de bij de centrale betrokken energieleverancier Huismerk Energie.

Een kwart heeft dat inmiddels gedaan. Het rendement per aandeel is tussen de vijf en tien procent. Cor van de Wert (65) uit Sint Anthonis investeerde het maximaal toegestane bedrag van 11.250 euro en kocht 75 'Dommelstroomdelen'.

Rijk wordt hij er niet van. Hij wil in de eerste plaats bijdragen aan de verbetering van het milieu. "Dit is daarnaast een redelijke investering en beter dan geld steken in tabak of kernwapens.'' Hij heeft zijn volwassen neven en nichten elk een aandeel cadeau gedaan. "Het rendement is gering, maar nu denken zij in elk geval één keer per jaar aan het milieu'', redeneert Van de Wert.

Met vier aandelen beschouwt Floor Coonen (39) zichzelf als een gemiddelde eigenaar van Dommelstroom, die een steentje wil bijdragen aan een schoon milieu. Coonen heeft zonnepanelen op haar woning in Vught, maar heeft even geen geld voor verdere, kostbare milieu-investeringen. Bovendien wil zij niet wachten totdat de overheid besluit het gebruik van fossiele brandstoffen verder terug te dringen. "Ik krijg nu groene stroom. En al stapt niet iedere mede-eigenaar over op de nieuwe energieleverancier, onze waterkrachtcentrale zorgt ervoor dat het aandeel fossiele brandstoffen afneemt.''

Eindelijk gebeurt er iets met het water bij de stuw van Sint-Michielsgestel. Taks wijst het aan; dicht bij de visplek uit zijn jeugd komt, half boven water, een vijzelschroef. Die heeft een lengte van zes meter, een doorsnede van vier meter en beweegt op zes meter afstand van de middelste doorlaatopening van de waterkering. Tussen de boven- en benedenstroom zit een peilverschil van ruim 1,80 meter, legt Taks uit. Het neervallende water houdt de vijzel draaiend. Een generator zet de beweging om in elektrische stroom.

Bij de stuw passeert jaarlijks gemiddeld 250 miljard liter water. In de berekeningen is rekening gehouden met het feit dat de centrale in periodes met minder regen niet op volle capaciteit draait. Taks: ,,We gaan ervan uit dat we zo'n 650.000 kilowattuur per jaar opwekken.'' Dat is voldoende voor leverantie van groene stroom aan zeker 170 huishoudens.

Stroomopwekking met een vijzelschroef is inmiddels beproefd in onder meer Groot-Brittannië. Daar bracht dezelfde leverancier, Landustrie uit Sneek, twee soortgelijke turbines aan bij de Romney-stuw in de Thames. Die voorzien zowel Windsor Castle als meer dan 400 huishoudens van groene stroom.

Het Waterschap De Dommel, eigenaar van de stuw en beheerder van het water, steunde de plannen voor de duurzame energiecentrale van meet af aan. Die maakt "de planeet weer wat groener'', zegt watergraaf Peter Glas. Een tweede centrale in de Dommel ligt volgens het waterschap niet voor de hand. Bij Sint-Michielgestel is de hoeveelheid water gecombineerd met het hoogteverschil net voldoende.

De vijzelturbine veroorzaakt geen hinder. "We vertragen de val van het water iets, dus het wordt hier wat stiller'', legt Taks uit. Doordat de centrale dicht op de stuw komt, is er volgens hem nauwelijks sprake van ingrepen in het bestaande landschap. "Er is dan ook geen enkel bezwaar tegen de aanleg gekomen.''

En je hengel uitgooien in de Dommel, dat kan straks nog steeds. Er is een speciale vistrap aangelegd, bovendien is de vijzelschroef zo gemaakt dat vissen er doorheen kunnen zwemmen.

Dora Rovers

undefined