Boeken uitlenen kan ook commercieel

De Vereniging van openbare bibliotheken (VOB) bekijkt de vercommercialisering met gemengde gevoelens. Vandaag dienen de openbare bibliotheken en hun leden de Tweede Kamer een petitie aan onder het motto: 'Mijn bieb moet blijven!'.

De gemeenten Buren en Waterland behouden via Karmac een bibliotheek voor enkele dorpen. Het Lelystadse bedrijf nam in 2009 de bibliobus over in delen van Noord-Holland, nadat provinciale subsidies waren verdwenen. "We denken ook vaste bibliotheekvestigingen te kunnen voortzetten", zegt projectleider Theo Doreleijers van Karmac. "Door de crisis komt de discussie in een stroomversnelling. Gemeenten hebben steeds minder budget."

'Terug in de tijd'
Dat gevaar ziet de VOB ook. Er zijn al 200 bibliotheekvestigingen opgedoekt. Van de Haagse politiek vragen de openbare bibliotheken een principe-uitspraak: elke gemeente is verantwoordelijk om de inwoners een volwaardige bibliotheekvoorziening te bieden. Dat moet in de wet. Is Karmac dus een uitkomst? De VOB is sceptisch. "Als er bibliotheken bijkomen is dat goed", vertelt Francien van Bohemen van VOB. "Maar wat Karmac doet, is een sprong terug in de tijd."

Wat de VOB betreft moeten er voor alle burgers volwaardige bibliotheken bereikbaar blijven. Naast boeken uitlenen, ziet de branche- en werkgeversorganisatie in de nieuwe bibliotheekwet vijf sociale, culturele en educatieve bibliotheekfuncties opgesomd. Die wil ze blijven uitvoeren. Van Bohemen: "Zoals leesbevordering. Dat vraagt om deskundig personeel dat kinderen kan begeleiden. Dat is meer dan alleen een boekenkast neerzetten in een dorpshuis."

Doreleijers redeneert anders, vanuit de lokale gemeenschap. Volwaardige bibliotheek? "Het gaat in de eerste plaats om boeken uitlenen", zegt hij. "En om de ontmoetingsfunctie. Onze belangrijkste doelgroepen zijn senioren en jongeren tot 18 jaar. Juist groepen die minder mobiel zijn. Zij kunnen niet met de auto naar de centrale bibliotheek. Wij kunnen goedkoper werken. Zo kopen we nieuwe titels vaak als paperback bij de boekhandel."

Naar binnen gericht
Karmacs komst zorgt voor deining. Doreleijers: "We willen samenwerken met andere bibliotheken, maar we worden in een concurrentiepositie geplaatst. Veel bibliotheken zijn naar binnen gericht en lijken bezig met instandhouding van hun organisaties. Maar welke diensten wil je je bibliotheekleden bieden? Gaat het nog om boeken uitlenen? Kijk naar Eindhoven waar van elf locaties naar één vestiging wordt overgegaan."

Karmac laat gemeenten beslissen hoe zij de 'leesbevordering' organiseren. Willen ze dat Karmac dat verzorgt? Dan volgt een offerte. Anderen mogen het ook oppakken. "We bieden maatwerk", vertelt Doreleijers. "Wil je extra's, dan moet je de middelen of vrijwilligers ervoor vinden." De VOB wil juist geen versnippering en pleit via de petitie voor een gelijk speelveld voor bibliotheken. De gemeenten en het Rijk moeten zorgen dat bibliotheken overal hun functies blijven vervullen.

Pas dan zal blijken of Karmac echt goedkoop is, stelt Van Bohemen. De VOB houdt Karmac en andere nieuwkomers nauwlettend in de gaten.

Nederlandse openbare bibliotheken
- 200 Nederlandse bibliotheek-vestigingen zijn wegbezuinigd
- 162 vestigingen zijn lid van de VOB
- 70 miljoen bezoeken per jaar aan bibliotheken
- 66 procent van alle 18-minners is lid van de bibliotheek
- bibliotheken hebben volgens nieuwe wet 5 functies: kennis/ informatie, educatie/ontwikkeling, leesbevordering, ontmoeting/debat, kunst/cultuur