Blijven stressen of werk en zorg beter verdelen?

De Australische verpleegster Bronnie Ware vroeg jarenlang aan haar stervende patiënten waar ze het meeste spijt van hadden. Bovenaan de top-5 stond het gevoel je leven niet zelf ingericht te hebben. Op twee het gevoel te weinig tijd met partner en kinderen te hebben doorgebracht vanwege het werk. Dit laatste gold vooral voor de mannen.

Zouden we dat niet anders willen? Veel ouders van nu kennen de combinatieklem. Een lange sprint naar de crèche om op tijd je kind te halen aan de ene kant. Pasta koken met je mobiele telefoon aan een oor aan de andere kant. Maar het is niet alleen de zorg voor kinderen die moet worden ingepast. Onze ouders blijven het liefst zo lang mogelijk hun eigen zelfstandige leven leiden zoals we dat zelf ook hopen te doen. Maar dat betekent wel dat we zullen moeten bijspringen.

Noodgedwongen
Wat zou het mooi en goed zijn als we de combinatie van werk en zorg soepeler kunnen organiseren. De manier waarop we het nu in Nederland georganiseerd hebben heeft een prijs. Stress, burn-out, ze vellen bij bosjes getalenteerde werknemers. Het is ook nog steeds zo dat de meeste mannen voltijd werken en de meeste vrouwen deeltijd. Mooi als dat een vrije keuze is, maar vaak is het noodgedwongen.

Het patroon waarbij de vrouw de meeste zorgtaken vervult, is nog lang niet doorbroken. De impliciete code dat het toch bedenkelijk is als een moeder voltijd werkt, blijkt hardnekkig. Ook dit kost de samenleving geld. Het laat veel carrières en dus veel talent onderbenut, en heel veel Nederlandse vrouwen zijn niet economisch zelfstandig. Dat kan bij een onverhoopte scheiding dramatische gevolgen hebben.

De cultuur op de Nederlandse werkplek sluit niet erg aan bij de lessen van Bronnie Ware. Mensen vinden het moeilijk om te beginnen over zorgverlof. Ondanks hoopgevende voorbeelden vinden veel mannen het lastig om tijd te claimen voor hun zorgtaken. Maar er is ook verandering.

Loyale werknemers
Toen ik vorige week in De Telegraaf anoniem werd bekritiseerd en uitgelachen omdat ik Sint Maarten met mijn jongens wilde vieren, werd ik verrast door de enorme stroom adhesiebetuigingen van Telegraaflezers, vrouwen én mannen.

In heel veel bedrijven zijn werkgevers én werknemers elkaar ver tegemoetgekomen met flexibele werktijden en ruimte voor zorg. Gevolg: loyale werknemers en een laag ziekteverzuim.

Juist in een tijd van vergrijzing hebben we op de arbeidsmarkt al het talent en alle potentie nodig. Dus we moeten ons land zo inrichten dat iedereen kan meedoen aan het arbeidsproces. En ook in een tijd van vergrijzing verdienen onze kinderen de zorg van hun ouders en onze ouders de zorg van hun kinderen. Economische belangen en sociale verlangens gaan hier hand in hand. Kan de overheid dit regelen? Nee natuurlijk. Onze cultuur, de keuzes die we maken, vormen we vooral zelf. Op de werkplek moeten werkgevers en werknemers elkaar vinden in een gedeeld belang. Maar het kabinet wil wel helpen.

Verlofregelingen
Vandaag organiseer ik een arbeid-en-zorg-top om ideeën te verzamelen. Met Jet Bussemaker en Sander Dekker (OCW) bekijk ik of schooltijden beter kunnen worden aangepast aan het werk. Met werkgevers kijk ik hoe werktijden beter kunnen passen bij school. Met de kinderopvang praat ik over meer flexibele contracten en meer kwaliteit. Met Martin van Rijn en Edith Schippers (VWS) wil ik helpen mensen in staat te stellen voor hun naasten te zorgen, en met Frans Weekers (financiën) wil ik voorkomen dat mensen daar fiscaal voor gestraft worden. En natuurlijk moet ook de sociale wetgeving onder de loep worden genomen. Ik ben bereid te bekijken hoe verlofregelingen beter aansluiten, hoe het zorgverlof beter benut kan worden en hoe we werknemers in positie brengen om afspraken te maken over flexibel werken.

Ik heb zelf ervaren dat het combineren niet altijd makkelijk is, dat hoon soms je deel is. Echte verandering bereiken we als werkgevers en werknemers elkaar vinden in een gedeeld belang. Als het gesprek thuis aan de keukentafel wordt gevoerd.

Uiteindelijk is dit de keuze: blijven we in 20ste-eeuwse structuren stressen en modderen, en hebben we aan het einde van ons leven spijt? Of richten we ons land zo in dat het combineren van werk en zorg volstrekt normaal wordt voor man en vrouw?