Bijscholing voor nieuwe Statenleden is noodzaak

Ja, wij hebben óók een cursus, zegt Renske Keur van de Statengriffie in Noord-Holland. En ze pakt het programma er maar meteen even bij. De nieuwe Statenleden die donderdag worden beëdigd, krijgen in vier afzonderlijke dagen bijscholing over het onderwerp ‘integriteit’, ‘de Omgevingswet’ en ‘samenwerking in een metropool’. “En daarna gaan we nog een middag in op het politieke handwerk. We sluiten af met een busrit door de omgeving”, aldus Keur.

Zuid-Holland doet precies hetzelfde, zegt Liesbeth Buzugbe van de Statengriffie daar. “Wij noemen dit de introductiedagen. Opgeteld gaan we in een hele week door het reglement van orde en laten we het verschil zien tussen een motie en een amendement.” Volgens Christa Sangers van Flevoland ligt het accent van ‘het klasje’ in die provincie op ‘integriteit en financiën’.

Heel gebruikelijk

Dat provincies de nieuwe Statenleden kort kennis laten maken met het ambtelijk bedrijf is heel gebruikelijk. Maar de duur en de breedte van het opleidingstraject is zo uitgedijd dat je kunt afvragen of dit wel de taak van de provincie is, zegt bestuurskundige Marcel Boogers van de Universiteit Twente. “Dat is vooral de verantwoordelijkheid van de politieke partij zelf. Die moet de eigen afgevaardigden kwaliteit meegeven.”

Deze kundigheid werd in het verleden langzaam opgebouwd door aspirant-leden bijvoorbeeld jaren te laten functioneren in een ‘steunfractie’ die voorbereidend werk deed. “In sommige provincies is het ook mogelijk dat ‘burgerstatenleden’ namens hun partij commissievergaderingen doen, terwijl ze formeel niet zijn gekozen”, aldus Boogers. Maar die periode is volgens hem voorbij.

Met name de populistische partijen als de PVV en Forum voor Democratie komen zo snel op, dat er helemaal geen tijd is om te werken aan de kwaliteit van de vertegenwoordigers. “Bij de laatste partij zie je nu dat de toppers op de lijst vaak afhaken; ze stonden er alleen op om kiezers te trekken.” Daardoor schuift het middengarnituur door. “Maar door het grote succes van de partij zijn er nu mensen gekozen die dat zelf nooit verwacht hadden. En hun eigen partij ook niet. Deze had hen niet voor niets op een nagenoeg onverkiesbare plaats op de kieslijst gezet. Juist bij Forum verwacht ik daarom de komende jaren de grootste ongelukken.” Cursus of géén cursus.

Scholingspakket

Avelien Haan van de Thorbecke Academie geeft komende weken niet haar jonge studenten in Leeuwarden onderwijs, maar bijles aan oudere Statenleden in Noord-Holland en Friesland. “Ik denk dat ik ze vooral bijbreng dat ze namens hun kiezers moeten proberen samen te werken.”

Ook zij ziet het scholingspakket op het provinciehuis enorm groeien. “Dat is noodzakelijk omdat de Statenleden doorgaans minder ervaren zijn, maar het dualisme juist méér vraagt.” Daarnaast beschikken sommige provincies over enorm veel geld vanwege de verkoop van de energiemaatschappijen. En die geldstromen moeten wel professioneel gecontroleerd worden.

Toch ziet zij de onervarenheid van de Statenleden niet als iets negatiefs. “Dit is het mooie van democratie. Kiezers spraken zich uit voor een wisseling van de wacht. Het ambtelijk apparaat moet gewoon meebewegen.”

Annabel Nanninga stapelt functie op functie

Hoewel de meeste Statenleden straks wel een paar introductiedagen nodig hebben, stapelt Annabel Nanninga (FvD) functie op functie. Ze zat al in de gemeenteraad, de Provinciale Staten en Eerste Kamer komen daar bovenop. Kan dat wel?

Vanaf vandaag heeft ze al twee politieke functies en eind mei komt daar hoogstwaarschijnlijk een derde bij. Annabel Nanninga, fractievoorzitter van Forum voor Democratie in de gemeenteraad van Amsterdam, wordt vanmiddag in het provinciehuis beëdigd als Statenlid in de provincie Noord-Holland. Nanninga staat ook op nummer drie van de kieslijst van Forum voor de Eerste Kamer. Ze heeft al laten weten dat ze van plan is de drie functies te combineren.

Staatsrechtelijk is dat geen probleem. Het lidmaatschap van de Eerste Kamer is weliswaar niet verenigbaar met het lidmaatschap van de Tweede Kamer of het Europees Parlement, maar sluit een zetel in de gemeenteraad of Provinciale Staten niet uit. Nanninga is zelfs niet de eerste die op zowel lokaal en regionaal als landelijk niveau politiek gaat bedrijven.

Op alle niveaus

Vorig jaar werd Alexander van Hattem van de PVV gekozen in de gemeenteraad van Den Bosch. Hij was toen al Statenlid in Noord-Brabant en Eerste Kamerlid voor zijn partij. In een interview met het Eindhovens Dagblad zei hij over zijn derde politieke benoeming: “Ik kan nu de stem van mijn kiezers op alle niveaus laten horen. En wat ik in de gemeente aan kwesties oppik, kan ik eventueel in de landelijke of provinciale politiek ter sprake brengen, en omgekeerd.”

Hoewel het in alle drie de gevallen om een parttime functie gaat, nemen de functies samen al snel meer dan een volledige werkweek in beslag. De Eerste Kamer vergadert één dag per week, op dinsdag. Leden van de Provinciale Staten besteden gemiddeld ongeveer twintig uur per week aan hun politieke werk en gemeenteraadsleden rond de zestien uur. Dat laatste is echter een gemiddelde waar zowel grote als kleine gemeenten in meegenomen zijn. Raadsleden in gemeenten met meer dan honderdduizend inwoners, zoals zowel Amsterdam als Den Bosch, gaan volgens de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden al snel richting de twintig tot vijfentwintig uur.

Geen kiezersbedrog

Lidmaatschap van de Provinciale Staten mag volgens de Kieswet ook worden gecombineerd met een zetel in de Tweede Kamer, maar hoewel meerdere zittende Kamerleden ook werden verkozen in de provincie, zagen zij allen af van hun Statenzetel.

Thierry Baudet kreeg zowel in Zuid-Holland als Noord-Holland genoeg stemmen voor een zetel. Zijn rechterhand in de Kamer, Theo Hiddema, werd verkozen in Limburg en Friesland. Hij stond als lijstduwer op beide lijsten. Is dat dan geen kiezersbedrog? Volgens Hiddema is daar geen sprake van: “Ik heb tijdens de campagne heel veel kiezers gesproken. Ik heb ze toen ook verteld wat het lijstduwerschap voor mij inhield en dat de kans klein was dat ik een zetel zou innemen”, zei hij tegen het AD.

Al het nieuws over de Provinciale Statenverkiezingen teruglezen? Dat kan in dit dossier.

Lees ook:

Thierry Baudet geeft gevestigde politiek een ongekende draai om de oren

Nieuwkomer Forum voor Democratie is in één keer zo groot geworden, dat van het politieke midden nog minder overblijft. Rutte-III moet op zoek naar samenwerking met de linkse oppositie.