Beurs die jonge wetenschappers op weg moet helpen, werkt niet goed

Het lijkt mooi: met de talentbeurs krijgen jonge onderzoekers meteen de garantie op een vaste baan. Maar in de praktijk gebeurt het omgekeerde: talentenbeurzen kunnen eigenlijk alleen worden aangevraagd door onderzoekers die een vaste baan hebben.

Dat concludeert De Jonge Akademie, een organisatie van jonge onderzoekers en onderdeel van de Koninklijke Akademie (KNAW), op basis van een enquête onder jonge wetenschappers die, gezien hun carrière, in aanmerking komen voor een zogenoemde Vidi-beurs. Vidi is het middelste van drie onderdelen van een beurzenprogramma van nationaal onderzoeksfinancier NWO. De andere twee zijn Veni en Vici, dit naar de beroemde woorden van de Romeinse keizer Caesar na weer een overwinning: Veni, Vidi, Vici (ik kwam, zag, en overwon).

Het is een succesvol beurzenprogramma. Om het grote aantal aanvragen te verminderen besloot NWO een jaar geleden echter aan een Vidi-beurs de eis te koppelen dat het betrokken talent door zijn universiteit of onderzoeksinstituut ook in dienst zou worden genomen. Deze ‘inbeddingsgarantie’ moest ervoor zorgen dat de universiteiten alleen aanvragen zouden doorlaten van jonge onderzoekers die ze voor langere tijd in dienst wilden hebben.

Minister ontkent probleem

Het aantal aanvragen voor Vidi-beurzen is inderdaad drastisch gedaald. Maar volgens De Jonge Akademie vooral doordat nu hele groepen kandidaten worden uitgesloten, zoals jonge talenten die nu in het buitenland werken of jonge wetenschappers met een vernieuwend idee maar zonder vast contract bij een Nederlandse universiteit. Volgens de ondervraagde onderzoekers worden hen daarmee niet alleen kansen ontnomen, maar is ook de academische vrijheid in het geding.

Die zorg heeft de Tweede Kamer ook al geuit. In de wetenschapsvisie die minister van wetenschap Van Engelshoven onlangs naar de Kamer stuurde wordt het probleem echter ontkend. Volgens de minister is de academische vrijheid niet in het geding, omdat jonge onderzoekers ervoor kunnen kiezen te verkassen naar een universiteit die hen wel de benodigde inbeddingsgarantie wil geven. Maar de ervaringen van jonge onderzoekers zijn anders.

Het komt geregeld voor dat wetenschappers verhuizen naar een andere instelling, met meenemen van een subsidie die ze net hebben binnengehaald. Die subsidie kan een strijdmiddel zijn in de onderhandelingen. Die mogelijkheid is ons nu juist ontnomen, klagen jonge onderzoekers. Zij moeten in de praktijk een vaste baan hebben, willen ze überhaupt een beurs kunnen aanvragen.

De Jonge Akademie is in gesprek met NWO over een oplossing voor dit probleem. Maar die gaat er voor de aanstaande ronde van Vidi zeker niet komen.

“Het is logisch dat NWO het aantal aanvragen wil beperken”, zegt de Utrechtse hoogleraar Stefan van der Stigchel namens De Jonge Akademie. “Maar dat kan bijvoorbeeld door te werken met vooraanvragen, zoals ook in andere programma’s gebeurt. Dan selecteer je op kwaliteit en niet op basis van iemands arbeidscontract.”

Lees ook:

Wetenschappers moeten vechten om een beurs, maar er is hoop

Het is de grote frustratie van academisch Nederland: subsidie aanvragen. Veel werk, en vaak tevergeefs. Maar de grootste onderzoeksfinancier komt nu met maatregelen.

Jonge onderzoeker die een beurs misloopt, heeft een loopbaan lang last

Als een wetenschapper bij een eerste aanvraag een beurs weet binnen te halen, is de kans dat hij de volgende keer weer in de prijzen valt een stuk groter.