Betuttelend beleid? Misschien, maar Paul Blokhuis heeft een missie

Als het hele land de komende tijd over hem heen valt, zal staatssecretaris Paul Blokhuis van volksgezondheid niet verrast zijn. Hij wist waar hij aan begon toen hij besloot om roken, drinken en overgewicht te bestrijden. Blokhuis voorspelde de reacties: “Dit kunnen mensen als betuttelend ervaren: bemoei je niet met mijn leven”.

Voor het eerst in jaren komt een kabinet met een heel pakket aan maatregelen om een gezonde leefstijl te stimuleren. Het is het grote project van Blokhuis, bewindsman namens de ChristenUnie. Niet dat hij zelf zal voorschrijven wat voortaan nog mag en niet mag. Dat liet het kabinet over aan de ‘gezondheidspolder’: artsen, verzekeraars, gemeenten, sportclubs, frisdrankfabrikanten, supermarkten en tientallen andere organisaties.

Deze week presenteert Blokhuis zijn Nationaal Preventieakkoord. De genoemde partijen hebben er bijna een jaar over onderhandeld. Zij mogen het zeggen: wat is ervoor nodig om te zorgen dat de generatie van 2040 gezonder is dan die van nu?

Met flink wat vertraging zijn de afspraken eindelijk rond, bevestigen bronnen in Den Haag. De eerste contouren zijn al zichtbaar, enkele afspraken zijn uitgelekt. Nieuwe rookverboden komen eraan. Sportkantines zullen de meter bier in de ban doen en niet meer schenken als er jeugdteams spelen. Een suikertaks komt er niet, wel een vrijwillige afspraak dat de industrie minder suiker in frisdrank stopt. Ergens de komende dagen wordt het complete pakket bekend. Dan wordt duidelijk hoe ingrijpend de plannen zijn – of niet.

Oorlog aan het roken

Aan Paul Blokhuis zal het niet liggen dat de plannen voor flink wat discussie zorgen; hij heeft een missie. Blokhuis verklaarde al de oorlog aan het roken. Ook over de risico’s van alcoholgebruik is hij kritisch. Zijn achtergrond als ChristenUnie-politicus speelt daarin mee. Sinds de CU het onderwerp preventie beheert op het ministerie van volksgezondheid, is de wind 180 graden gedraaid. Zijn voorganger, de liberale minister Edith Schippers, vond dat roken of drinken een eigen keuze is waar de overheid zich niet mee hoeft te bemoeien.

Dat het kabinet Rutte III alsnog betuttelt, komt niet alleen omdat de ChristenUnie meeregeert. Ook de publieke opinie verandert. Er loopt een rechtszaak over de vraag of roken wel een eigen keuze is, of het gevolg van een verslaving die de tabaksindustrie subtiel creëert. Het dagelijkse glas wijn heet niet langer gezond. Overgewicht wordt alom als een groot gezondheidsprobleem gezien. Het kabinet wijst op de schade: elk jaar sterven 35.000 mensen door roken, alcohol en overgewicht.

Bewust legt het kabinet de nadruk op kinderen. Zij moeten gezond kunnen opgroeien, is de inzet. Roken moet daarom uit het zicht verdwijnen. Op plekken waar kinderen komen horen geen sigarettenrook en glazen bier, wordt het criterium. Maar Blokhuis doet er niet geheimzinnig over dat ook volwassenen zullen merken dat de regels strenger worden. “We willen uitgaan van gezond leven”, zei hij eerder dit jaar. “En ons daarbij niet alleen op kinderen en jongeren richten, maar zeker ook op ouderen.”

Compromis

Ook de ChristenUnie-staatssecretaris heeft compromissen moeten sluiten. De plannen zijn minder scherp dan hij had gehoopt. Vooral de onderhandelingen over alcohol en overgewicht, waarbij de industrie aan tafel zat, verliepen moeizaam. Bij roken lag er wel vrij snel een akkoord. De tabaksindustrie mocht niet meepraten, wat volgens ingewijden een groot verschil maakte. Nederland beloofde jaren geleden al aan de Wereldgezondheidsorganisatie om sigarettenfabrikanten geen enkele invloed meer te geven op het rookbeleid.

Blokhuis is voor een deel van de plannen teruggefloten door de coalitie. De VVD-fractie keurde na de zomer een eerste versie van het Preventieakkoord af. Blokhuis moest terug naar de onderhandelingstafel. Veelzeggend is dat de VVD binnenskamers de CU-staatssecretaris een ‘tabaksayatollah’ noemt.

Van tafel ging, onder andere vanwege bezwaren van de VVD, het voorstel om een suikertaks in te voeren, zoals Engeland en Frankrijk die hebben. In plaats daarvan beloven fabrikanten vrijwillig om 30 procent minder suiker in frisdrank te stoppen.

Ook een hogere accijns op alcohol, een wens van Blokhuis, komt er niet. De staatssecretaris kreeg van de coalitie de waarschuwing af te blijven van het gewone glaasje wijn. Hij moet zich houden aan de afspraak dat hij alleen het problematisch alcoholgebruik bestrijdt.

Lees ook:

Hoe staatssecretaris Blokhuis campagne voert tegen roken, tot irritatie van de VVD

Sinds staatssecretaris Blokhuis over het rookbeleid gaat, klinkt er een hardere toon. Woensdag spreekt hij met de Tweede Kamer over de plannen voor 2019. De sigaret kan hem niet snel genoeg verbannen worden.

De Kamer is verdeeld: pak je roken in de auto aan via een verbod of voorlichting?

Wat CDA en ChristenUnie betreft, wordt ook roken in een auto met kinderen aangepakt.