Beleggen met een gerust geweten

Wat verstaat u onder duurzaam beleggen?

Van Mulligen: ,,Het probleem begint al met de definitie. Duurzame fondsen in Europa hanteren doorgaans criteria als People, Planet en Profit. Maar die worden steeds verschillend uitgelegd. Sommige fondsen kiezen voor een relatieve benadering waarbij in principe ondernemingen uit iedere sector worden opgenomen in de portefeuille, zolang zij minder vervuilen dan hun soortgenoten.''

,,Waar deze relatieve criteria worden gehanteerd, heeft Koninklijke Olie/Shell niet zelden een van de grootste portefeuilleposities, terwijl veel milieuactivisten hun gifpijlen juist op deze onderneming richten. De grootste posities binnen duurzame aandelenfondsen uit Nederland verschillen niet waarneembaar van conventionele fondsen. In de topvijf van duurzame fondsen vinden we onder andere: Bank of America, Merck, Pfizer, Microsoft, Intel, Danone en Vodafone.''

,,Doordat criteria, maar ook ideologie, drijfveren en methoden van duurzame beleggingsfondsen zeer divers zijn, is duurzaam beleggen een containerbegrip zonder inhoud geworden. Bij conventionele banken en vermogensbeheerders is duurzaam beleggen meer een zaak van marketing en niet van het hart. Illustratief hierbij zijn de uitlatingen van de bestuursvoorzitter van de duurzame fondsen van de Robeco Groep, Pieter Korteweg, die stelt dat het doel van ondernemingen niets anders kan zijn dan het maximeren van bedrijfswinsten. Daarbij dienen ze volgens hem wel de wet, maar hoeven niet de belangen van derden in acht te nemen. Een dergelijke ondernemingsfilosofie staat haaks op duurzaam ondernemen waarbij aan de belangen van werknemers, leveranciers en andere belanghebbenden een grote rol wordt toebedacht.''

Sprengers: ,,De kritiek van Van Mulligen is bedenkelijk. Hij stelt de duurzame fondsen voor alle wereldproblemen verantwoordelijk en laat de grote conventionele fondsen buiten beschouwing. Dat duurzaam beleggen op verschillende manieren wordt ingevuld, hoeft geen probleem te zijn. Binnen een productgroep verschillen producten van elkaar. Waarom is dat een probleem? Financiële analisten debatteren al decennia over het begrip winst of goodwill. Waarom hoeven zij niet eenduidig te zijn en duurzaamheidsanalisten wel? Overigens zijn de verschillen helemaal niet zo groot. De Duurzaam Geld Gids laat bijvoorbeeld zien dat veel fondsen dezelfde criteria gebruiken. Duurzaamheid is behoud van welvaart, zonder de welvaart van toekomstige generaties in gevaar te brengen. Op de lange termijn is dat eigenlijk identiek aan het maximeren van bedrijfswinst. Op de korte termijn kan dat fricties geven met de bedrijfsresultaten maar dat geldt eigenlijk voor vrijwel iedere langetermijnontwikkeling. Over de invulling daarvan is voortdurend discussie, alhoewel er ook algemeen aanvaarde uitgangspunten zijn, zoals de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen en de naleving van mensenrechten.''

Hoe groot is de rol van duurzaam beleggen in Europa?

Van Mulligen: ,,Van de ruim 24000 fondsen uit Europa die in de Morningstar database zijn opgenomen zijn er 366 fondsen die duurzaamheidscriteria hanteren. Slechts 1,5 procent van de aangeboden fondsen in Europa belegt dus duurzaam. Dit aandeel groeit wel, maar in mijn visie blijft het marginaal.''

Sprengers: ,,Uit studies van Eurosif, het Europees platform voor duurzame beleggers, blijkt dat duurzaam beleggen door institutionele beleggers ongeveer 1 tot 2 procent marktaandeel in Europa heeft. Uit studies van de VBDO blijkt dat in Nederland de particuliere markt ook ongeveer 1,7 procent is. De cijfers van

Morningstar wijzen ook in die orde van grootte, alhoewel zij het aantal fondsen heeft geteld en niet het volume. Het percentage groeit en dat geeft ons hoop.''

Wat is uw mening over de risico-rendementsverhouding van duurzame beleggingsfondsen?

Van Mulligen: ,,Het rendementsverloop van duurzame beleggingsfondsen wijkt niet af van dat van conventionele fondsen. Bovendien liggen de risico's van wereldwijd beleggende duurzame aandelenfondsen met 20,7 procent hoger dan bij reguliere wereldwijd beleggende fondsen die een risico lieten zien van gemiddeld 20 procent. Dat risico vertaalde zich evenwel niet in een beter resultaat van duurzame fondsen over de afgelopen drie jaar, gemiddeld -21,1 procent versus -19,7 procent voor conventionele fondsen.''

Sprengers: ,,Over deze cijfers verschillen Van Mulligen en ik niet wezenlijk van mening. Ik formuleer het alleen anders: ruwweg is de conclusie dat duurzaam beleggen niet leidt tot een lager rendement en dat het soms kan leiden tot een hoger rendement. In het algemeen genereert het dezelfde rendementen als conventionele fondsen.''

Wat zijn volgens u de voor- en nadelen van duurzame beleggingsfondsen?

Van Mulligen: ,,Ik ben geen tegenstander van duurzaam beleggen, maar plaats daar wel kritische kanttekeningen bij. Het is moeilijk om specifieke voor- en nadelen te noemen omdat de verschillen met regulier beleggen vrijwel afwezig zijn. Wel hebben duurzame fondsen hoge pretenties, zo spreken ze vaak over 'maatschappelijk verantwoord ondernemen' alsof bedrijven die niet aan de criteria voldoen maatschappelijk onverantwoord bezig zijn. De definitie van duurzaam beleggen en de criteria zijn echter onduidelijk en werken matig: 'onverantwoordelijke' ondernemingen als Enron, WorldCom en Ahold konden niet buiten de selectie worden gehouden. Bovendien heeft het ontstaan van de duurzame beleggingsindustrie geen aantoonbaar remmende invloed gehad op maatschappelijk onverantwoorde fraude en boekhoudschandalen terwijl er ook nauwelijks gesproken kan worden over een gegroeide aandacht bij het bedrijfsleven voor milieu, belangen van werknemers of maatschappelijke onrust als gevolg van druk van duurzame beleggers. Duurzaam beleggen is momenteel beleggen met een goed gevoel, maar niet beleggen voor het goede doel.''

Sprengers: ,,Kritische kanttekeningen zijn van harte welkom, maar dan moeten ze wel hout snijden. De opmerkingen van Van Mulligen zijn tendentieus. Duurzame fondsen moeten in zijn ogen perfect zijn en in staat om alle mondiale problemen op te lossen. Nu ze daar volgens Van Mulligen niet in geslaagd zijn, hebben ze voor hem gefaald. Heeft Amnesty gefaald omdat er nog steeds mensenrechten geschonden worden? Het Rode Kruis omdat er nog steeds rampen gebeuren?''

,,Duurzaam beleggen is een van de mogelijkheden om een duurzamere economie en een duurzamere samenleving te creëren. Deze jonge en nog kleine bedrijfstak is volop in ontwikkeling, ook internationaal. De roep om grotere transparantie van ondernemingen op niet-financiële prestaties zoals milieu en sociale prestaties, is door duurzame beleggers gestart. Zij hebben de belangstelling gewekt van de grote institutionele belegginsfondsen die nu ook het onderwerp duurzaam beleggen aan het verkennen zijn. De komende jaren kunnen duurzame beleggingsfondsen hun positie verder uitbouwen door nog meer te laten zien waarmee ze bezig zijn. Een belegger die begaan is met het welzijn van de generaties na ons, met de arme landen en met het milieu, kan niet anders dan kiezen voor duurzame beleggingsfondsen.''