'Behandelstop is symptoom van de chaos in de geestelijke zorg’
De behandelstop die dreigt bij GGZ-instelling Emergis, laat zien wat voor ‘chaos’ het in de geestelijke gezondheidszorg is, aldus hoogleraar Jim van Os.
Bij Emergis in Zeeland kloppen dit jaar meer mensen met zwaardere psychische problemen aan, zei bestuurder Paul de Schipper in Trouw. Bij de instelling, die vijftig locaties heeft in de provincie en jaarlijks 10.000 patiënten behandelt, dreigt daardoor een behandelstop als zorgverzekeraars geen extra geld vrijmaken. Specialistische behandelingen zijn namelijk duurder.
De instelling betaalt nu zorg uit eigen zak en kan dat niet blijven volhouden. De situatie bij Emergis toont aan wat voor ‘chaos’ het is in de geestelijke gezondheidszorg momenteel, zegt Jim van Os, hoogleraar psychiatrie bij het UMC Utrecht Hersencentrum.“Het toont aan hoe weinig oog er is vanuit zorgverzekeraars voor patiënten die niet in een diagnosehokje passen, omdat ze bijvoorbeeld meerdere problemen tegelijk hebben.”
Kloppen bij andere ggz-instellingen ook meer zwaardere gevallen aan?
“Niet per se. Maar doordat mensen met ernstige problematiek onderbehandeld worden, krijgen GGZ-instellingen te maken met meer acute crisissituaties. Deze mensen in crisis worden kortdurend behandeld of opgenomen. Maar voor langdurende hulp is geen geld beschikbaar. Zo blijven mensen met zware problemen in de GGZ circuleren, waardoor het lijkt alsof er meer zijn.”
Wat bedoelt u met onderbehandeld?
“In 2006 is de marktwerking in de geestelijke gezondheidszorg geïntroduceerd. Omdat die de GGZ onbetaalbaar dreigde te maken, vergoeden zorgverzekeraars per instelling een strikt aantal behandelingen dat gekoppeld is aan een diagnose en symptomatische verbetering. Bij lichte klachten is dat systeem rendabel: goedkoop personeel draait protocollen af bij mensen die gemakkelijk beter worden.
“Een kwart van de bevolking heeft psychische klachten; de vraag naar GGZ is dus onuitputtelijk, terwijl de GGZ maar een capaciteit voor 6 procent van de Nederlanders heeft. Juist omdat het helpen van mensen met lichte klachten rendabel is, wordt deze groep overbehandeld. De focus die bij de zwaardere patiënt lag, is verschoven naar de patiënt met lichte klachten.
“Voor zwaardere patiënten is dus minder geld. Dit zijn de mensen met ernstige problemen die niet zomaar overgaan. Deze groep heeft een soort zorg nodig die niet past in het model van diagnose plus symptoombestrijding. Zij heeft hulp nodig die gericht is op het leren leven met lijden: geestelijke zorg, gericht op persoonlijk en sociaal herstel. Maar die zorg wordt niet vergoed door de zorgverzekeraars. Dus komt deze groep als ‘personen met verward gedrag’ in het nieuws. Ze blijven door de GGZ heenstuiteren. Dat maakt het systeem ongelooflijk ondoelmatig.”
Is er een oplossing om deze groep wel te helpen?
“Zeker. Maar dan moet de organisatie van de GGZ volledig veranderen. Hef de bureaucratie op waar de zorgverzekeraars om vragen, dan komt er zo veel geld vrij dat er ook geld is voor de kwetsbaarste mensen. Ook is er een andere kijk op het begrip herstel nodig. Het is niet nodig dat mensen rondspoken van crisis tot crisis, als ze ook kunnen werken aan persoonlijk herstel. Maar daarvoor moet wel geld zijn. Veel mensen met lichte klachten kunnen ook geholpen worden via een soort publieke GGZ, die gestoeld is op e-health en online communities. Er is geld zat, maar het wordt nu verkwanseld.”
