Bedevaartsoord voor goddelozen

Daniël moet rond de 25 zijn, maar zijn met fijn, grijs stof bedekte baard doet het dubbele vermoeden. Zijn oranje Camelbak-rugzak contrasteert sterk met het lange bruine pelgrimsgewaad om zijn schouders. "Ik ben meer dan een maand onderweg geweest, te voet." Veel meer zegt hij niet. Hij haalt een foto van een jonge man en een verkreukelde brief tevoorschijn. Met duimspijkers bevestigt hij ze aan een wand van de tempel, tussen duizenden andere foto's, boodschappen en herinneringen. Terwijl de andere tempelbezoekers achter stofmaskers en Arafat-sjaals schuilen voor een hevige zandstorm, loopt Daniël onverstoorbaar weer de woestijn in.

Toen kunstenaar David Best in 2000 voor het eerst een tempel bouwde op het Burning Man-festival in Black Rock Desert, had hij er geen flauw benul van dat hij de spirituele fundamenten van een subcultuur legde. "Ik bouwde de tempel ter ere van een vriend die was overleden bij een motorongeluk. Anderen begonnen boodschappen op de muren te schrijven voor een overleden familielid, een vriend of een huisdier", zegt Best. "De organisatoren vroegen mij het jaar erna opnieuw een tempel te bouwen. We hebben die toen aan zelfmoord gewijd. Opdat nabestaanden dierbaren konden eren in plaats van beschaamd te zijn. Zo'n 500 mensen lieten toen boodschappen achter. Ik schat dat het er dit jaar tienduizend zijn."

Met de Tempel van Juno, opgedragen aan vrouwen en vruchtbaarheid, is Best dit jaar aan zijn zevende tempel toe. Zoals gewoonlijk is die volledig uit gerecycled hout opgetrokken. Tientallen 'burners' zitten in de tempel. Een oudere man zingt repetitieve sjamanistische icaros, die diep in het Amazonewoud thuishoren. Er wordt gemediteerd, sommigen lijken in trance. Iemand strooit een urn uit. Opvallend veel bezoekers zitten in stilte te huilen.

"En toch is dit een vreugdevolle plek", zegt de 31-jarige Alex uit Minnesota, ondanks de tranen die over haar wangen rollen. "Om gelukkig te zijn moeten we eerst pijn kunnen loslaten. Dat lukt me hier beter in enkele dagen dan in de afgelopen zeven jaar in het echte leven. Het werkt therapeutisch om de vele boodschappen te lezen die anderen achterlaten, om te beseffen dat ze gelijkaardige problemen hebben. Het is pijnlijk, maar ik kan gemakkelijker mijn emoties delen met wildvreemden hier dan met mijn familie en beste vrienden. Het is in onze cultuur erg moeilijk om publiekelijk emotioneel te zijn, hier kan dat wel. Ik ben streng christelijk opgevoed, maar voel me niet thuis in die godsdienst. In geen enkele trouwens. Een religie kiezen is zo gemakkelijk. Het is een van de vele voorgekauwde keuzes, zoals met welk automerk je rijdt." Het succes van de tempel is volgens Alex gemakkelijk te verklaren: "Iedereen heeft rituelen, iets heiligs, nodig. In deze tempel wordt niemand buitengesloten. Spiritualiteit wordt hier niet aan regels en dogma's gekoppeld. Je kan gewoon je eigen intuïtie volgen."

Een jongen in een rode onderbroek komt de tempel ingelopen. "Gratis pak slaag! Wie wil er gratis spanking?!" schreeuwt hij. "Is dit de grootste 'rave' ter wereld of de kerk? Kom, leun voorover op het altaar, net zoals Jezus!" Veel mensen schrikken op uit hun meditatie, maar niemand schenkt hem enige aandacht. Net buiten de tempel begint hij luidkeels een meisje in tijgerkostuum met een verkeersbord op haar billen te kletsen. "Niets in deze wereld is heilig, ook deze tempel niet", relativeert hij zijn provocerende entree. "Deze woestijn behoorde aan de indianen toe. Voor hen was de coyote een heilig dier. De coyote zou schijten op het altaar van deze tempel."

Elders zou hij de kerk, moskee of tempel uitgeschopt worden. Niet in tijdelijke stad Black Rock City (BRC), die graag koketteert met haar extreme tolerantie. Het idee dat alles hier mogelijk is, voedde de indianenverhalen in de buitenwereld: Burning Man is een in lsd gedrenkt Woodstock 2.0 voor overjarige hippies en nieuwbakken new-agers. Het is de wildste rave ter wereld, een Willy Wonka's chocoladefabriek voor volwassenen, een decadente speeltuin voor Wall Street- en Silicon Valley-yups, een gigantische orgie voor exhibitionisten en sm-liefhebbers... Het zijn maar enkele van de stigma's die Burning Man krijgt opgeplakt. En ze kloppen allemaal.

Tienduizenden house- en dubstepliefhebbers dansen zeven dagen lang in openlucht-megadiscotheken, in de Party Naked Tiki Bar en bovenop honderden vuurspuwende, als draken en piratenschepen gecamoufleerde feesttrucks. In themakampen word je uitgedaagd tot gladiatorengevechten en pyromaantje spelen met op propaangas aangedreven vlammenwerpers. Jetsetters vliegen met privévliegtuigen vanuit Los Angeles rechtstreeks naar Black Rock Airport, vanwaar een chauffeur hen rechtstreeks naar hun luxe-camper brengt. Dinerend onder de auspiciën van een sterrenchef brallen ze dat ze geen seconde het stof en zand hoeven aanraken.

Die enorme verscheidenheid is een logisch gevolg van twee basisprincipes uit de Burning Man-codex: radicale inclusie en radicale zelfexpressie. Het respect voor ieders persoonlijke beleving is heilig. Alle initiatieven komen overigens van de deelnemers, want Burning Man zelf voorziet in nagenoeg niets.

"Al sinds het begin zijn we een open gemeenschap, die het afwijkende omhelst in plaats van het te veroordelen", zegt Larry Harvey, oprichter van Burning Man. Toen hij 26 jaar geleden voor het eerst een standbeeld van een man in brand stak op het strand van San Francisco, had hij echter niet verwacht dat Burning Man een seculier bedevaartsoord zou worden. "Dat proces begon met de eerste tempel van David Best en is daarna organisch gegroeid. Deelnemers kwamen op de proppen met spiritueel geïnspireerde themakampen, waarvan we dit jaar een explosie zien." Boeddhisten en Hare Krishna's slaan al enkele jaren hun tenten op in BRC. Daarnaast is er een wildgroei aan themakampen die de hele catalogus aan animistische en esoterische stromingen aanbieden, van ayahuasca-sjamanisme en de Mayakalender tot tarotkaarten en tantrische yoga.

Diana Carr uit Californië verblijft voor de tweede keer in Sacred Spaces Village. "Het heeft de beste workshops en het hele kamp is volgens heilige geometrie opgebouwd. De feesten interesseren me niet. Ik drink niet en neem geen drugs. Ik ben hier om de essentie van onze planeet te begrijpen." Haar eerste 'burn' was een openbaring. "Ik leerde over chakra's en het cultiveren van liefde en begon intensief te mediteren." Dit jaar bouwt ze een altaar voor de hindoegod Ganesha. Haar vriend behandelt patiënten met reïncarnatietherapie en kristalgenezing. Gratis uiteraard. Op Burning Man is geld en zelfs ruilhandel verboden.

Dat het ook verder kan gaan dan doorsnee new-agespiritualiteit bewijzen de kunstenaars die het project Your Funeral uit het woestijnzand stampten. Wie wil kan er zijn eigen begrafenis beleven. "We wilden een klein en intiem project op poten zetten waar mensen iets aan hebben. We bieden geïnteresseerden de kans op een symbolische wedergeboorte", zegt Cari Lee Donovan. Zij bereidt het lichaam voor op de uitvaart. "Voor ze de kist ingaan vraag ik hen wat ze willen loslaten en wat ze eruit willen halen." Psychologisch hoog spel, maar Donovan weet wat ze doet. In het echte leven geeft ze waardigheidstherapie aan terminaal zieken en hun naasten. "Hoewel mensen hier niet echt doodgaan, zijn er zeker gelijkenissen. Voor wie zich voorbereidt om te sterven krijgt het leven plotseling veel meer betekenis. Relaties die lang verwaarloosd zijn, worden weer belangrijk. Tot nog toe hebben we gezien dat al onze 'overledenen' vol nieuwe energie uit de kist kwamen."

"Hier zijn bijna alle reacties positief, maar tijdens de voorbereidingen in San Francisco kregen we met heel wat onbegrip af te rekenen. We werden zelfs bedreigd. De dood blijft een taboe", zegt ceremoniemeester Heather Swanson. "We wilden mensen hun eigen ritueel laten plannen, maar dat was voor velen te confronterend." Ook twee terminaal zieken namen tijdens de voorbereidingen van het festival contact op met Heather Swanson. "De ene wilde een flamboyante begrafenis op Burning Man voordat het echt zover was, met zijn vriendin mee in de kist, dansende Vikingen en vrouwen die zich hysterisch op zijn lichaam stortten. De andere zieke wilde een intieme begrafenis. Hij had zijn kampgenoten niet verteld dat hij gaat sterven. Toch wilde hij een begrafenis in Black Rock City omdat hij de Burning Man-gemeenschap als zijn echte familie beschouwt." Ze denkt even na. "Als je weet dat je doodgaat zijn er zo veel praktische en lichamelijke zorgen dat je spiritueel welzijn vaak op de laatste plaats komt. Het is niet slecht die deur al op een kier te zetten lang voordat het echt moet. In de buitenwereld kan dat niet. Op Burning Man wel."

De laatste avond van het festival is aangebroken. De honderden feesttrucks vormen een erehaag rond de tempel en draaien eerbiedig de volumeknop dicht. Enkele krachtige steekvlammen zetten de tempel in lichterlaaie. Duizenden brieven, foto's en herinneringen gaan in vlammen op, samen met het gigantische mausoleum waarin doden werden geëerd en trauma's begraven. Er worden namen geroepen. En dat ze hen zullen missen.

Morgen is Black Rock City weer gewoon een woestijn en zal er geen sigarettenpeuk meer te bekennen zijn. Maar vanavond zitten de tienduizenden festivalgangers nog broederlijk naast elkaar in het koude woestijnzand, als een knallende therapeutische apotheose.

Het Burning Man festival zag dit jaar een explosie van spiritueel geïnspireerde themaparken waar plaats was voor sjamanisme, de Mayakalender, tarotkaarten en tantrische yoga.

undefined