Baan als leraar én bij bedrijf kan tekort docenten oplossen
Het schrijnende tekort aan docenten in de bètavakken, bij techniek en ICT, heeft tot een rebelse oplossing geleid: dubbelbanen in bedrijfsleven en onderwijs. Een denktank overhandigt hier vandaag een plan voor aan de bewindslieden van onderwijs, economische zaken en sociale zaken. Als het doorgaat, komen er ongekende combinaties van beroepen als docent-ICT'er, loodgieter-docent en docent-werktuigbouwkundige.
Bedrijven en onderwijsinstellingen moeten daarvoor met steun van de overheid flexibele, korte opleidingen en dubbeldiploma's in het hoger onderwijs creeëren. Technici in een bedrijf kunnen dan hun werk combineren met lesgeven, docenten soepel wisselen tussen onderwijs en bedrijfsleven. Het personeelsbeleid gaat op de schop: obstakels in de arbeidsvoorwaarden en op gebied van onderwijsbevoegdheden moeten worden opgeruimd.
De groep deskundigen staat onder leiding van aanjager van het nationale Techniekpact Doekle Terpstra. Vandaag zal tijdens de jaarconferentie van het Techniekpact het plan worden aangeboden. Het Techniekpact is een nationaal samenwerkingsverband om meer jongeren te interesseren in techniek.
Tienduizenden vacatures
In opdracht van ministers Bussemaker (Onderwijs) en Kamp (EZ) zocht de denktank naar een alternatieve aanpak nu het aantal studenten in technische lerarenopleidingen dramatisch blijft dalen, terwijl de vraag naar technisch personeel alleen maar toeneemt. Zo is de instroom voor lerarenopleidingen in het tweedegraads technische beroepsonderwijs gedaald van 448 studenten in 2002 naar 80 in dit schooljaar. Deze studenten worden opgeleid om les te gaan geven op vmbo-scholen en in het mbo. De vacatures voor technisch personeel lopen in de tienduizenden.
De experts verwachten dat de nieuwe loopbaanmogelijkheden het docentschap aantrekkelijker maken en de trots voor het vak terugbrengen. Nu winnen vaak de vooruitzichten in het bedrijfsleven. Bij jongeren heerst het idee van een fuik 'eens een leraar, altijd een leraar'. "Het beeld is: als je daarvoor kiest ben je een loser", schetst Terpstra. "Straks is er geen onderscheid meer, de werktuigbouwkundige is zowel docent als technicus in een bedrijf. Het worden mensen van het onderwijs en het bedrijfsleven samen."
De term zij-instromers, mensen uit het bedrijfsleven die later kiezen voor een overstap naar het onderwijs, verdwijnt in zijn visie. "Zij worden de hoofdstroom."
Wisselwerking
Als belangrijkste voordeel noemt Terpstra de investering in kwaliteit. Die is nodig in de snel veranderende wereld van techniek. Door de wisselwerking blijft het onderwijs bij in de ontwikkelingen, en het bedrijfsleven profiteert van mensen die de nieuwe kennis en vaardigheden kunnen overbrengen.
De plannen bestaan niet alleen op papier. In de regio Brabant zijn bedrijven en onderwijsinstellingen in een gevorderd stadium om samen de aanpak te beproeven. Dat gaat om het opzetten van personeelsbeleid, een pool van werknemers van technische bedrijven, leraren en werklozen met een technische achtergrond, en modules voor (bij)scholing. Uiteindelijk doel is de oprichting van een Academie Leraren Bètatechniek.
Dat Brabant het voortouw neemt, is volgens Nienke Meijer, bestuursvoorzitter van Fontys Hogescholen en lid van de denktank, niet verwonderlijk. In deze innovatieve, technische regio werken bedrijfsleven, onderwijs en overheid in de praktijk al nauw samen. "Dit keer gaan we een stap verder door samen iets nieuws te creëren: werknemers in het onderwijs, leraren op de werkvloer. Op basis van gelijkwaardigheid." Meerdere regio's met technische industrie hebben interesse. Het plan sluit volgens haar ook aan bij de noodzaak van 'een leven lang leren', juist in het technische vak.
Instroom
Meijer, zelf afkomstig uit het bedrijfsleven, merkt ook dat de aanpak ondernemers aanspreekt. "In plaats van eerst drie kilo papier produceren gaan we dit gewoon doen. Een prototype maken, bekijken welke aanpassingen nodig zijn en dan in de markt zetten."
Middelbare scholen zitten met de handen in het haar door het enorme tekort aan leraren natuurkunde, techniek en ICT. Het probleem is de instroom. Er zijn nauwelijks nog jongeren die naar technische lerarenopleidingen gaan. De instroom loopt al sinds 2002 drastisch terug. Alleen voor wiskunde en biologie is iets meer belangstelling. Bovendien is de uitval in deze opleidingen hoog, in het technisch beroepsonderwijs variërend van 7 tot 36 procent in 2013.
De prognoses over lerarentekorten verschillen nogal. Een recent onderzoek van de mbo-raad laat zien dat er voor het technisch mbo de komende vier jaar bijna 2400 nieuwe docenten nodig zijn. Daarin is wel rekening gehouden met positieve economische ontwikkelingen.
