Auteurs verzetten zich tegen overhaaste sanering en onttakeling

Onder hen bevinden zich prominente namen als Ed van Thijn, Stella Braam, Martin van Amerongen, Chris Keulemans en Karin Spaink. Zij keren zich vooral tegen het ontslag van Christiane Hardy, de belangrijkste fondswervende redacteur van Van Gennep. Maar ook de drie andere ontslagen gaan hen ter harte.

Volgens Chris de Ruig zijn de ontslagen onontkoombaar. Er moet gesaneerd worden omdat het bedrijf geen gezonde financiële basis heeft: “De inkomsten staan in geen verhouding tot de kosten. Een verlies van vijf à zes ton is voor een miljoenenbedrijf nog aanvaardbaar, maar bij een klein bedrijf is dat veel moeilijker weg te werken. Er zal fors gesneden moeten worden in het uitgavenpatroon. Wat dat betreft hebben we alle vertrouwen in de daadkracht van Jaap Jansen. Hij gaat het bedrijf weer gezond maken.”

Twee oorzaken voert De Ruig aan voor het ontstane verlies: de invoering van een CAO-salariëring voor het personeel en de teruglopende verkoop van buitenlandse pocketseries. Ook de gouden handdruk aan Ivo Gay, slechts negenenhalve maand directeur bij Van Gennep geweest, heeft tot het verlies bijgedragen. Op het besluit om het personeel volgens CAO-voorschriften te honoreren zal niet worden teruggekomen. “Het principe van een gelijk inkomen voor iedereen in het bedrijf was aardig in de jaren zeventig, maar in de jaren negentig gaat het niet meer op. Je krijgt niemand meer die voor een schijntje zo hard wil werken.”

De auteurs echter zijn niet bij voorbaat overtuigd van het harde economische verhaal achter de ontslagen. Dat de verkoop van buitenlandse classics zou ophouden, was te voorzien. Dat melkkoetje raakt eens opgedroogd. Zij wijten de problemen aan een reeks andere factoren. Zoals de ziekte en dood van Rob van Gennep in 1994, de oprichter en charismatische directeur van de uitgeverij, de lange afwezigheid van Jaap Jansen daarna door ziekte en rouw, het ontbreken van bestsellers in 1995, de misser rond de benoeming van Ivo Gay, allemaal zaken van tijdelijke aard. Zij vinden dat Jaap Jansen te snel ingrijpt, voordat de door hem doorgevoerde interne reorganisatie vruchten af kon werpen.

Het is goed, zeggen de auteurs, dat hij de alarmklok luidt, maar er bestaan nog andere mogelijkheden dan een ijskoude sanering. Temeer daar de uitgeverij geen enkele schuld heeft, plus over twee grote, eigen panden beschikt. Offensief beleid is geboden, in plaats van defensief. Van Gennep zou met een andere uitgeverij kunnen samenwerken, bijvoorbeeld met De Balie. Maar over het plan dat directeur Chris Keulemans op tafel legde, wil Jaap Jansen niet praten. Eerst saneren, en dan pas over de toekomst nadenken, is zijn uitgangspunt.

Hij wordt daarin gesteund door de drie commissarissen van Van Gennep, behalve De Ruig zijn dat Ite Rümke en Lolle Nauta. Chris de Ruig: “Die financiële buffer hebben we nodig om te kunnen saneren. Als je je reserves opsoupeert, kun je geen fatsoenlijke afvloeiingsregeling meer betalen.”

De auteurs echter blijven sceptisch over de voorgestelde onttakeling. Zij vrezen een sterfhuisconstructie, als de plannen doorgaan. Dan blijft er een eenmansuitgeverijtje over, met Jaap Jansen als de enige fondswervende redacteur. Niemand wil iets kwaads zeggen over deze aardige en hardwerkende man, die al die jaren in de schaduw van Rob van Gennep heeft geopereerd. Maar twijfels over de toekomst van de uitgeverij zijn er wel degelijk. In augustus wordt Jaap Jansen 57. Is dat niet te oud voor een nieuwe start?

Het is niet voor het eerst dat Van Gennep langs de afgrond scheert. Sinds de oprichting in 1969 heeft de uitgeverij aan tal van crises het hoofd moeten bieden. Maar de immer actieve Rob van Gennep wist altijd wel weer een oplossing te bedenken. Toen hij de linkse boekwinkel in de Nes halverwege de jaren tachtig moest sluiten wegens de teloorgang van het marxisme en aanverwante maatschappij-kritische stromingen, veranderde Van Gennep van koers. In plaats van onverkoopbare theoretische hersenkrakers van linkse denkers en filosofen bracht hij literaire meesterwerken op de markt. Van Gennep heeft György Konrad voor Nederland ontdekt. De Hongaarse schrijver is niet meer van het literaire toneel weg te denken, zeker niet na de serie spraakmakende tv-interviews met Wim Kayser. Maar ook namen als Breyten Breytenbach, Christa Wolf, Eduardo Galeano, Agota Kristof, Ismail Kadare, Irene Dische, Péter Nádas en Elfriede Jelinek zijn vast aan Van Gennep geklonken.

De buitenlandse schrijvers zijn nog niet op de hoogte gesteld van de saneringsplannen. Dat moet nog gebeuren. Jaap Jansen gaat ervan uit dat zij de uitgeverij trouw zullen blijven, maar is dat ook zo? Willen zij wel door zo'n marginale uitgeverij vertegenwoordigd worden? Zij voelden zich herkend in de middelgrote, linkse, onhankelijke uitgeverij die Van Gennep was en nog altijd is. Maar of dat ook in de toekomst zo zal blijven, staat zeer ter discussie.

Namens alle auteurs zal Chris Keulemans vanavond aan Jaap Jansen om opening van zaken vragen. “Van Gennep is een cultureel instituut dat niet mag verdwijnen. Het is een van de laatste bolwerken tegen de oprukkende boekenfabrieken. Haast en enige inventiteit is geboden.”