Archief Nixon komt ’thuis’

Jarenlang was het complex een monument voor de verbittering van de Nixon-clan. Niet alleen werd in het museum het Watergate-schandaal, waardoor Nixon in augustus 1974 moest aftreden, witgewassen. Ook stonden, vanwege dat schandaal, de bibliotheek en het archief decennialang nagenoeg leeg.

Het Congres had, in de ogen van Nixon-getrouwen, de president extra vernederd door snel na zijn aftreden beslag te leggen op zijn hele Witte-Huisarchief. Elke vertrekkende president krijgt, op kosten van de overheid, een bibliotheek waarvoor hij zelf de locatie mag kiezen. Nixon kreeg dat niet, omdat het Congres vreesde dat hij belastend materiaal zou vernietigen.

De afgelopen weken kwam dat archief ’thuis’. Veertig miljoen vellen papier, driehonderdduizend foto’s en dertigduizend cadeaus zijn 36 jaar later verhuisd naar de voormalige citroenenkwekerij van vader Nixon in Yorba Linda, een buitenwijk van Los Angeles.

„Het was een enorme operatie”, kijkt directeur Timothy Naftali terug. Maandenlang legden elke week drie verhuiswagens de vierduizend kilometer af van de Oostkust, waar het Congres alles had opgeborgen, naar Yorba Linda. „Het was vergelijkbaar met het overplanten van 21 grote gezinnen.”

Er ging vier jaar onderhandelen aan vooraf. Het Congres wilde het archief wel laten gaan en voor het beheer door rijksarchivarissen betalen, als de overheid de baas van het museum werd en aan de geschiedvervalsing daar een einde kwam. Het Nationale Archief wees Naftali, een gerespecteerd historicus, aan als de man die alles ’historisch verantwoord’ moet maken.

Al snel kreeg hij het aan de stok met de Nixon Stichting, waarin Nixons dochters en oudgedienden uit zijn staf zich verzameld hebben. Die werden boos toen Naftali museumteksten publiekelijk ’fantasie’ noemde en ze herschreef. Ze sloegen helemaal op tilt toen hij John Dean uitnodigde voor een lezing, een van de sleutelfiguren uit het Watergate-schandaal die later tegen andere daders getuigde.

De komst van het archief werd overschaduwd door ruzie over de museumgidsen. „Die waren gewend alleen positieve dingen over Nixon te vertellen. Ik wou ze een cursus laten volgen en ze meer feiten aanreiken. Die waren soms niet positief”, zegt Naftali. „Maar de gidsen dachten dat ze voortaan alleen nog kwaad mochten spreken. Ze waren verontwaardigd. Sommigen zijn opgestapt.”

Vorige maand had de nieuwe museuminrichting af moeten zijn, maar bij rondgang blijken delen van de Vietnamzaal nog niet af en is de Watergatezaal ’nog in aanbouw’. De reden: nieuwe meningsverschillen met de Nixon-stichting, die ook kantoor houdt in het museum.

De oude expositie deed het voorkomen dat Nixon niks afwist van de Watergate-inbraak en de pogingen het schandaal toe te dekken. Dat zouden verhalen van de oppositie zijn, bedoeld om hem onderuit te halen. Maar in de ogen van Naftali is Watergate onderdeel van veel groter machtsmisbruik door Nixon, die bijvoorbeeld ook de belastingdienst en de politie inschakelde om mensen op zijn geheime ’vijandenlijst’ aan te pakken.

Dat pikt de stichting niet. De kwestie is nu doorgeschoven naar de directeur van het Nationale Archief in Washington. „Ik ben zo blij dat hij degene is die besluit over die zaal. Ik hoop dat de spanningen in het gebouw daarna minder worden”, verzucht Naftali.

Hij heeft veel over zich heen gehad. Hij werd uitgescholden, ook omdat hij homo is. Hij zegt zich dat alles niet persoonlijk aan te trekken. „Voor sommigen was die tijd heel belangrijk. Ik besef dat mensen nog met veel woede kunnen zitten over vroeger.”