Antibiotica oogsten uit een snotneus
Bacteriën die ongevoelig werden voor antibiotica zijn gevaarlijk. De oplossing kan komen uit het lichaam zelf.
De stafylokok S. aureus is een gevaar voor de mens, omdat hij resistent is geworden voor de meest gebruikte antibiotica. Maar Duitse onderzoekers hebben nu een middel gevonden dat de stafylokok toch het loodje doet leggen; niet in bacteriekolonies of elders in de natuur, maar in 's mens eigen neus.
MRSA is een alarmsein. Het klinkt doorgaans in ziekenhuizen en noodt tot quarantaine om verspreiding van de infectie te voorkomen. MRSA staat voor meticilline-resistente Staphylococcus aureus, een stafylokok, een bacterie die zich met het antibioticum meticilline niet laat bestrijden.
Neusholtes
S. aureus kan ernstige problemen veroorzaken in bloedvaten, longen en hart. En de kans daarop is niet gering, want S. aureus komt algemeen voor. De bacterie wordt aangetroffen in de neusholtes van 30 procent van de mensheid.
Dat is veel. Maar blijkbaar is 70 procent van de mensenneuzen vrij van S. aureus. Hoe komt dat?, vroegen onderzoekers van de Universiteit van Tübingen. Ze begonnen een speurtocht in de bacterieflora van de neus. Daarin komen talloze bacteriën voor, en het is bekend dat die verwikkeld kunnen zijn in een concurrentiestrijd om ruimte en voeding.
De onderzoekers keken dus welke bacteriesoorten wel voorkwamen bij 70 procent van mensen, maar niet bij die 30 procent dragers van S. aureus. En van al die bacteriesoorten gingen ze na of die activiteit vertoonden tegen de resistente S. aureus, tegen MRSA. Eén bacterie bleek daarin uit te blinken, nota bene een soortgenoot van S. aureus: Staphylococcus lugdunensis.
Lugdunine
Genetisch onderzoek aan deze bacterie bracht aan het licht wat S. lugdunensis' wapen is tegen MRSA: één bepaald, antibiotisch eiwit, dat de onderzoekers 'lugdunine' hebben gedoopt. Het antibioticum bleek succesvol tegen MRSA in testen in muizen en in besmette patiënten.
En S. aureus lijkt er niet resistent tegen te kunnen worden.
De bevindingen verschijnen vandaag in Nature, en in een begeleidend commentaar is het vakblad enthousiast over de ontdekking. Blijkbaar kan in het menselijk lichaam zelf een effectieve remedie worden gevonden tegen ziekteverwekkers, door minutieus na te gaan welke bacteriën elkaar - in dit geval - de neus uit vechten.
Het onderzoek opent nieuwe mogelijkheden in de bestrijding van MRSA. In Nederland veroorzaakt die resistente stafylokok relatief weinig problemen. Maar het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) krijgt jaarlijks van artsen en ziekenhuizen toch honderden monsters opgestuurd van wond- en bloedinfecties met MRSA.
Antibioticagebruik werkt resi-stentie bij ziekteverwekkende bacteriën in de hand, en maakt de risico's alleen maar groter. Die zorg stimuleert de wetenschappelijke zoektocht naar alternatieve bestrijders van ziekteverwekkende bacteriën.
Dat die alternatieven gevonden kunnen worden in de eigen bacterieflora van het menselijk lichaam, was bekend. En dat die bacterieflora kan worden beïnvloed was ook al aangetoond, onder meer in onderzoek onder Deense tweelingen, waaruit het idee werd geboren van 'snottransplantaties' om de bacterieflora van gezonde mensen over te brengen naar dragers van MRSA. De precisie waarmee de onderzoekers in Tübingen nu de krachtigste bestrijder van S. aureus hebben geselecteerd, opent de weg naar verfijnder methoden.
Weer vijf procent meer antibiotica
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) kreeg in 2015 737 monsters binnen van patiënten die in een wond of de bloedbaan waren geïnfecteerd met de resistente bacterie MRSA. Dat aantal is min of meer stabiel. Slechter nieuws is dat het antibioticagebruik toeneemt. In ziekenhuizen werd in 2015 vijf procent meer antibiotica voorgeschreven dan het jaar ervoor.
