Angst voor stank aus Holland

Het is stil in de haven van Ditzum, een lieflijk Noord-Duits vissersdorpje tussen de Dollard en de rivier de Eems. Op het handjevol vissersboten valt weinig activiteit te bespeuren en het pontje, naar de overkant van de Eems, ligt stil. Maar 's zomers is dat wel anders, weet Detmar Wilts, inwoner van Ditzum. Dan is het er vol met toeristen, doen de cafés en restaurants goede zaken en liggen de vele bootjes in de haven boeg aan boeg.

Wilts is een oudere heer die in het centrum, tegenover de 13de-eeuwse kerk, enkele Zimmer frei heeft, die hij verhuurt aan toeristen. Hij draagt een dikke grijze trui en op zijn hoofd staat een Prinz-Heinrich-Mütze, de typische donkerblauwe schipperspet, die mannen in Noord-Duitsland zo graag dragen.

Maar meneer Wilts vreest dat het met de aanloop van vakantiegangers in zijn dorp bergafwaarts zal gaan. Want aan de overkant van de Dollard, in de Nederlandse Eemshaven, draait de gloednieuwe kolencentrale van RWE/Essent al op proef. "Als de centrale op volle kracht gaat draaien en er staat westenwind, krijgen wij hier alle vuiligheid", voorspelt Wilts. "Kolencentrales zijn de grootste vervuilers die er zijn. Dat weet iedereen. Nu ruiken we nog niets, maar we zijn wel bang voor wat komen gaat. Vooral als er mist is, dan zal alle viezigheid blijven hangen."

Stikstof en kwik
Detmar Wilts is zeker niet de enige Duitser met grote zorgen. Drie Duitse gemeenten in deze omgeving, Krummhörn, Jemgum (waar Ditzum onder valt) en Borkum, hebben bij de Raad van State in Den Haag een zaak aangespannen om te voorkomen dat de kolencentrale de vergunning op grond van de Natuurbeschermingswet krijgt.

Vrijwel alle Duitse gemeenten in de regio Ostfriesland, waaronder de zeven Duitse waddeneilanden, steunen het protest.

De kolencentrale is de grootste van Nederland, met een vermogen van 1600 Megawatt. Bouwkosten: 2,5 miljard euro. De centrale zal, als hij eenmaal echt gaat draaien, grote hoeveelheden stikstof en kwik uitstoten.

Voor Borkum, het grootste Waddeneiland van Duitsland, zou luchtvervuiling desastreus zijn, zeggen ze op het eiland. De officiële kuuroord-status van het eiland komt in gevaar als de lucht niet meer schoon is. Kuren is een belangrijk element van de Duitse cultuur en een voornaam onderdeel van de Borkumer economie. Maar wie rust, reinheid en regelmaat zoekt op het strand van Borkum, heeft sinds enkele jaren een weinig fraai uitzicht op de uitdijende industrie van de Eemshaven. Volgens Jens Albrecht, milieuambtenaar op het eiland, zouden door de RWE-centrale tienduizenden tonnen stikstof en zware metalen in de regio neerdalen, veertig tot vijftig jaar lang.

Goedkope kolen
Een nieuwe kolencentrale. Dat wekt verbazing bij de Duitsers. Meneer Wilts uit Ditzum begrijpt ook niet waarom de Nederlanders voor kolen hebben gekozen. "Waarom geen gas? Jullie hebben niet eens steenkolen in Nederland."

De keuze voor een kolencentrale is een afweging waarmee RWE/Essent achteraf gezien ook minder blij is. De overwegingen destijds waren vooral van financiële aard: kolen waren en zijn spotgoedkoop, en daarnaast wil de Nederlandse overheid minder afhankelijk zijn van gas uit 'politiek instabiele regio's'.

Maar naar het aspect 'duurzaamheid' is niet goed gekeken, en dat heeft RWE gemerkt: tegen de gigantische kolencentrale wordt al jaren een juridische strijd gevoerd door allerlei milieuorganisaties en omwonenden.

De bouw is goeddeels gebaseerd geweest op voorlopige vergunningen, en ook nu nog is er geen definitieve juridische toestemming voor de centrale.

In augustus 2011 veegde de Raad van State de natuurvergunning van de kolencentrale van tafel, omdat niet duidelijk was wat de gevolgen waren voor de kwetsbare natuur in de Waddenzee. Maar de provincie Groningen legaliseerde de bouw met een gedoogvergunning, waardoor Essent toch verder kon gaan met de constructie van het enorme complex. Natuurlijk stapten milieuorganisaties daarop opnieuw naar de rechter, maar die oordeelde dat de gedoogvergunning prima in orde was.

In 2012 gaven de drie noordelijk provincies een nieuwe vergunning af, die noodzakelijk was op grond van de natuurbeschermingswet. De natuur zou 'niet noemenswaardig lijden'.

Nu spitst het juridische gevecht zich toe op Europese regelgeving die niet in acht zou zijn genomen. De protesterende Duitse gemeenten gooien de habitat-richtlijn in de strijd, een beschermingsmaatregel voor natuurgebieden. De Duitse Wadden zijn een Nationaal Park en bovendien Unesco Werelderfgoed én Europees vogelbeschermingsgebied.

Verzet
Burgemeester Johann Tempel van Jemgum is een van de aanvoerders van het verzet. Hij is zeer bezorgd, vertelt hij in zijn werkkamer op het gemeentehuis. "Alleen al het psychologische effect dat van een kolencentrale in de nabije omgeving uit zal gaan, is schadelijk voor het toerisme hier." De gemeente Jemgum, die bestaat uit verschillende plaatsjes met huizen in typische Oost-Friese rode-baksteenbouw, heeft 3700 inwoners en meer dan 60.000 toeristische overnachtingen per jaar.

Dat de ontwikkeling van industrie in de omgeving een economische impuls kan zijn, wil er bij de Duitsers niet in. Integendeel, verwachten zij. Burgemeester Tempel: "Er is hier nooit industrie geweest. Daarom hadden we indertijd een gebrek aan arbeidsplaatsen. Maar vanaf de jaren zestig hebben we van die nood een deugd gemaakt en ons volledig gericht op toerisme. De schone lucht was een doorslaggevend argument voor die keuze. We hebben enorm veel geïnvesteerd in toeristische infrastructuur, bijvoorbeeld in het grote netwerk van fietspaden hier", vertelt Tempel.

"Er komen veel oudere toeristen die van fietsen houden. Ook veel uit Nederland. Kijk, voor highlife en een vakantie vol actie moet je hier niet zijn. De mensen die hier komen, zoeken juist rust en schone lucht." 'Land unter weitem Himmel', is een van de slogans waarmee de plaatselijke VVV adverteert. "Wij werven toeristen met onze schone, zuivere lucht. Een kolencentrale kan dat allemaal kapotmaken", vreest Tempel. "Economische ontwikkeling is mooi, maar het moet wel in de regio passen. Dit werkt contraproductief."

Er valt nu nog niks te merken van de centrale, geeft Jemgums burgemeester toe. "Maar de meest schadelijke stoffen ruik je vaak niet."

"De schade door kolencentrales is bekend, en toch wordt er gebouwd." Dat vindt Tempel vreemd. "Vroeger zette men zomaar kerncentrales neer, zonder de gevaren goed te kennen. Maar na Tsjernobyl en Fukushima zijn we daarvan teruggekomen. Nu wordt er zomaar een kolencentrale gebouwd, terwijl we ook daarvan weten hoe schadelijk die zijn."

Windmolens en zonnepanelen
De Duitse gemeenten achten hun rechtszaak zeker niet kansloos. De burgemeester was aanwezig in Den Haag bij de zitting van de Raad van State. Hij beaamt dat de rechter stevig in zijn schoenen moet staan om de centrale te sluiten. De energiefabriek staat er immers al, er zijn miljarden in geïnvesteerd, en ze draait al op proef. "Maar het recht moet zijn loop hebben. In het Ruhrgebied heeft een rechter al eens geoordeeld dat een centrale van Eon illegaal gebouwd was. Dat kan dus."

Bij de Raad van State hebben de Duitse gemeenten ook laten weten dat zij vinden dat ze te laat en onvolledig over de omvang van de bouwplannen zijn ingelicht door de Nederlander. Ze voelen zich op het verkeerde been gezet. Als de Duitsers hun zaak niet winnen, dan weet Tempel nog niet of er een gang naar het Europees Hof in Straatsburg in zit. "We moeten nu eerst de uitspraak afwachten." Die wordt over elf weken verwacht.

Bij de Edeka-supermarkt, even verderop in Jemgum, laadt meneer Meyer zijn boodschappen in z'n BMW. Hij prijst het verzet van de burgemeester. "Wij leven hier praktisch van het toerisme." Meyer rook al wel eens rare luchten als de wind uit het noordwesten stond. Hij denkt dat dat van de aluminiumfabriek van Aldel kwam, in Delfzijl. "En de wind komt hier best vaak uit het noordwesten."

"Wij zijn volop bezig met windmolens en zonne-energie en moeten straks de vervuiling van jullie kolencentrale doorstaan. Leuk voor jullie, een nieuwe centrale die werkgelegenheid oplevert, maar voor ons is het Scheisse."

Stopcontact van Nederland
Aan de overzijde van het water, in de gemeente Eemsmond, is ook verzet tegen de centrale. Een woordvoerder van de gemeente laat weten dat Eemsmond (waarbinnen Uithuizen het grootste dorp is, met 5600 inwoners) natuurlijk wel 'ogen en oren heeft' voor de onvrede. "Maar die centrale biedt anderzijds ook veel werk." En werkgelegenheid is een groot goed in Noord-Groningen, waar onlangs de aluminiumfabriek van Aldel in Delfzijl failliet ging. "Hoeveel banen kunnen wij niet voorspellen. Maar elke arbeidsplaats is er één."

Daarbij, vervolgt de gemeentewoordvoerder: "De energiecentrale zet de Eemshaven op de kaart als 'het stopcontact van Nederland'. Want die centrale gaat wel heel veel huishoudens van stroom voorzien. En de centrale heeft een aanzuigende werking op mkb-bedrijvigheid. Denk maar aan toeleveranciers."

In Noord-Groningen kortom, wordt de centrale wél gezien als een belangrijke economische stap. Voor Groningen Seaports, beheerder van het havengebieden bij Delfzijl en de Eemshaven, betekent de RWE-centrale een versterking van het energieaanbod dat de Noordelijke havens kunnen leveren. "Dat maakt het gebied ook weer aantrekkelijker voor nieuwe bedrijven om zich hier te vestigen", legt een woordvoerder van het havenbedrijf uit. "Denk aan de nieuwe datacenters die hier willen komen. Die zijn erg blij met de leveringszekerheid die zo'n energiecentrale biedt."

En het milieu dan? De gemeente Eemsmond 'leeft mee' met de tegengeluiden. En wijst er ook op dat er door RWE veel aan compensatie is gedaan. Er is een nieuw natuurgebied ontwikkeld in de Emmapolder.

De gemeentewoorvoerder: "En die uitstoot, ja, wij gaan ervan uit dat als de vergunning goedgekeurd wordt door de provincie, alles binnen de gestelde regels valt."

undefined