'Amsterdam is trendsetter door minder boetes op te leggen'

'Amsterdam is trendsetter door minder boetes op te leggen'
Arjan Vliegenthart (SP) - Amsterdam, wethouder werk, inkomen en participatie

Waarom heeft Amsterdam veel minder boetes opgelegd dan Rotterdam?
"Het vorige college en dit college zijn vanaf het begin burgerlijk ongehoorzaam geweest. Wij trekken dezelfde lijn als de Nationale Ombudsman en de rechter eind vorig jaar: de wetgeving is te streng. Voor fraude moet opzet in het spel zijn, dat is lang niet altijd het geval. Vanwege de nieuwe regels herzien we 467 boetes. Als de overheid op de vingers getikt wordt, moet ze dat ook met terugwerkende kracht rechtzetten.

"In de nieuwe wet krijgen overtreders niet automatisch een boete van honderd procent van het te veel ontvangen bedrag, ook boetes van 25, 50 en 75 procent zijn mogelijk. Verwijtbaarheid speelt dan nog altijd een rol. Ging de overtreder met opzet de fout in, of had hij verkeerde informatie? Ook een boete van 25 procent leg je pas op als iemand verwijtbaar is."

De inspectie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid vindt dat gemeenten te weinig en te lage boetes opleggen. Slechts 35 procent van de fraudegevallen wordt beboet.
"Toen we besloten minder boetes op te leggen, wisten we dat de inspectie ons zou volgen. Amsterdam blijkt nu gelijk te hebben, niet Sociale Zaken. De wet die er lag, moet worden aangepast. Wat dat betreft is Amsterdam trendsetter."

In Rotterdam zijn 2500 boetes opgelegd voor verwijtbaar gedrag; fraude en nalatigheid. U bent veel minder streng.
"Rotterdam gaat er in de meeste gevallen van uit dat mensen de kluit belazeren, in Amsterdam vermoeden we vaker dat mensen fouten maken. De boel belazeren doe je met een intentie. En intenties doen ertoe in het recht. Er is ook verschil tussen moord en doodslag. Met de nieuwe wet zullen we evenveel misstanden aantreffen, maar daar kunnen we nu gradaties in aanbrengen. Ik ga ervan uit dat de meeste mensen te goeder trouw hun gegevens invullen. Ik wil niet direct zeggen: 'Uw gegevens kloppen niet, u zult de boel wel belazerd hebben'. Dan ga je wantrouwend met burgers om."

Het Landelijk Contact Sociaal Rechercheurs (LCSR) vindt de ongelijkheid oneerlijk en denkt dat fraudeurs verhuizen naar een gemeente die op te lichten is.
"Ik zie mensen niet zo snel verhuizen. Maar dit is een gevolg van de decentralisaties. De Rijksoverheid heeft ervoor gekozen de fraudewet bij gemeenten te leggen. Die hebben de autonomie om verschillend te acteren. Zo investeert Amsterdam de komende vier jaar twintig miljoen euro extra in armoedebestrijding. Rotterdam bezuinigt twintig miljoen. Als de sociaal rechercheurs een probleem hebben met de uitvoering van de fraudewet, hebben zij vooral een probleem met de landelijke wetgever, niet met gemeentelijke wethouders."

'Het is een groot probleem, dus Rotterdam zit er bovenop'
Maarten Struijvenberg (Leefbaar Rotterdam) - wethouder werkgelegenheid en economie

Rotterdam deelde de afgelopen twee jaar 2800 boetes uit voor bijstandsfraude. Hebben al die mensen de boel belazerd?
"Van die 2800 staan er nog 300 open voor bezwaar en beroep. De overige 2500 boetes zijn definitief. Dat zijn niet allemaal fraudegevallen. Fraude is opzettelijk. Hier zitten ook mensen bij die fouten maken, of nalatig zijn geweest. Nalatigheid is iets anders dan fraude, maar wel verwijtbaar. Daarom zijn we blij dat de wet is aangepast en dat we niet meer in alle gevallen honderd procent van het te veel ontvangen bedrag op moeten leggen. Een fraudeur krijgt nog die maximale boete. Bij nalatigheid kunnen we een boete van 25, 50 en 75 procent opleggen. Toen de bijstandswet naar de gemeenten ging, zei Rotterdam gelijk dat we maatwerk wilden leveren. Dat kan nu. Maar tot die tijd hebben we de regels die het Rijk ons heeft opgelegd, toch netjes uitgevoerd."

Hoeveel boetes heeft u dit jaar al opgelegd?
"In het eerste halve jaar ongeveer 900. Het gemiddelde boetebedrag is gehalveerd. Dat was ongeveer 2000, dat is nu 1000 euro. We leggen dus gemiddeld boetes van 50 procent van het ontvangen bedrag op."

Dan deelt u nog altijd veel meer boetes uit dan Amsterdam. Waarom is het verschil zo groot?
"Rotterdam zit er bovenop. Dat is mijn expliciete wens. Bovendien is het belangrijk voor het maatschappelijk draagvlak van sociale voorzieningen dat mensen weten dat er zorgvuldig mee wordt omgegaan. Daarom zetten we extra in op controle en handhaving. We zoeken meer en ontdekken meer. Als je geen flitspaal naast een verkeerslicht zet, constateer je ook niet dat iemand door rood rijdt."

Heeft het Rotterdamse college een ander mensbeeld dan dat van Amsterdam?
"In Rotterdam zitten 39.000 mensen in de bijstand. Dat zijn allerlei soorten mensen. Sommigen komen er zelf wel uit, anderen lukt dat niet. Sommigen willen heel graag, maar weten niet hoe. Anderen kunnen of willen niet. Er is niet één mensbeeld. Mijn beleid stimuleert waar nodig. Maar ik heb ook een stok. Mensen die onterecht bijstand ontvangen, dat is een groot probleem."

Voor veel mensen zijn de bijstandsregels moeilijk te volgen. Als zij een fout maken, kunnen ze een boete krijgen.
"Een gemeentelijke bijstandsuitkering is 14.300 euro per jaar. Dat bedrag verplicht je na te gaan wat wel en niet mag. Het is geen rocket science, maar een wijziging in je situatie moet je doorgeven. Als je een week eerder of later aangeeft dat je verhuisd bent, dan veranderen we dat. Geen probleem. Bij een klein foutje kun je een waarschuwing krijgen. Maar wie aantoonbaar nalatig is, krijgt je een boete."