Amsterdam-Fèstival grijpt terug op sfeer van culturele tolerantie in Fès.

In de ambiance van een heuse Arabische medina kunnen bezoekers van het vanmiddag te openen Amsterdam-Fèstival zich onderdompelen in de culturele rijkdom van de Marokkaanse stad Fès. Tot en met zondag speelt een en ander zich gelijktijdig af in Tropen-theater en Tropenmuseum.

Met muzikanten, sprekers, koks en ambachtslieden ontstaat ,,een een interactieve ervaring voor alle zintuigen’’, aldus Emiel Barendsen, hoofd programmering van het Tropentheater. ,,Het doel van het Amsterdam-Fèstival is het creëren van een platform voor een dialoog tussen islam en christendom en tussen Marokkanen en Nederlanders. Met debatten en met concerten.’’

Wie Fès ooit bezocht heeft, raakt de veelheid aan indrukken nimmer kwijt. Het leven manifesteert zich er als de chaostheorie in de praktijk. Nergens lijkt systeem in te zitten, toch valt alles op zijn plaats. Het wijdvertakte labyrint van de medina zuigt je mee in een zinnenprikkelend avontuur. Oog, neus en oor krijgen alle kleuren, geuren en geluiden in één klap te verwerken.

Die eenheid in verscheidenheid maakt de ziel uit van Fès. Barendsen: ,,Al vanaf de 9e eeuw symboliseert deze door Unesco beschermde

stad de ontmoeting van wetenschappen, religies en culturen. Het was een havenstad in het zand waar karavaanroutes uit alle windrichtingen elkaar kruisten.’’

Aanhangers van islam en jodendom leefden en leven er vredig bijeen. Dat is volgens Barendsen terug te voeren tot 1492 toen met de val van Granada moslims en joden voor de Spaanse inquisitie moesten wijken. ,,Fès werd een toevluchtsoord voor de joodse gemeenschap die tot vandaag nog steeds deel uitmaakt van Marokko. Ze tellen op bestuurlijk, sociaal en economisch niveau volkomen mee. In Marokko kennen ze bijvoorbeeld het Mimouna-feest, dat de verzoening tussen beide religies uitdrukt.’’

Volgens Barendsen bestaan er grote parallellen tussen Amsterdam en Fès. Beide zijn handelssteden maar bezitten ook: ,,Een hoog intellectueel en cultureel bewustzijn. De universiteit van Fès is ouder dan de oudste Europese universiteit.’’ Tolerantie ziet hij als het sleutelwoord dat beide centra verbindt. De religieuze en culturele rijkdom van Fès drukt zich vooral uit in de muziek.

Met het jaarlijkse Musiques Sacrées du Monde zette de stad zich opnieuw op de kaart. Drie uitzonderlijke concerten geven deze muzikale reikwijdte komende week treffend weer. Barendsen: ,,Fès kent drie muzikale hoofdstromingen. De arabo-andalusische muziek die ontstond na de val van Granada, geldt als de klassieke muziek. Kwam voort uit de muzikale alliantie tussen Zuid-Europa en Noord-Afrika. Vervolgens de gnawa-muziek. Gnawas, wat letterlijk zwarte bevolking betekent, waren nomaden uit wat nu Mali en Mauretanië heet. Als je die trance verwekkende muziek hoort ben je bij de echte oorsprong van de blues. Tot slot is Fès rijk aan soefi-muziek. Die vind je overigens van India tot Senegal. Het doel is overal eender, het bereiken van een eenheid tussen hemel en aarde.’’

En dat alles tijdens de Ramadan en Yom Kippoer, want beide rituele feesten geven iets extra’s aan deze interculturele ontmoeting. De concerten moet je volgens Barendsen dan ook ondergaan: ,,Er zijn geen stoelen, je zit op kussens. Het gaat om beleving in een optimale entourage.’’

Muziek: Tropenmuseum – Lichthal, aanvang 19.45 uur, do 5 okt: Mohamed Briouel & Orchestre Arabo-Andalous de Fès, vr.6 okt: Maâlem Abdellah Lakbakbi Yacoubi & Aissaouas Broederschap en za.7 okt: Maâlem Ahmed Dkaki Ensemble. Info: www.tropentheater.nl.

Debatten: Tropentheater- Kleine Zaal, aanvang 20.30 uur, vanavond: Islam in Western Societies, do 5 okt: Tolerance: we accept?, vrij 6 okt: Economic Relations between Morocco and The Netherlands, zo 8 okt (16.00 uur): Politieke participatie van allochtone vrouwen. Gratis toegang. Info: www.ramadanfestival.nl.

De Medina: Tropenmuseum- Lichthal, 10-17 uur, 4 t/m 8 okt: vijftien ambachtslieden tonen hun kunsten; fototentoonstelling en documentaires over architectuur van Fès.

Culinair: Soeterijn restaurant, 4

t/m 8 okt: Ivm de Ramadan is er na zonsondergang een diner (iftar) met typische Marokkaanse gerechten beschikbaar, bereid door koks uit Marokko.

De drie bijzondere concerten van het Amsterdam-Fèstival geven de muzikale rijkdom van Fès weer.

Arabo-Andalusische muziek ontwikkelde zich na de val van Granada (1492) toen de Arabieren uit Spanje werden verdreven en hun toevlucht zochten in Noord-Afrika, vooral in Fès. Deze stijl is opgebouwd uit nouba’s, cycli van gezongen gedichten onderbroken door instrumentale stukken. Mohamed Briouel & Orchestre Arabo-Andalous is een toporkest, dat de dubbele context van de Arabisch/moslim en de Spaans/joodse muziek tot in de finesses beheerst (do 5 okt).

Soefi muziek. Het soefisme is een stroming binnen de islam die zich heeft georganiseerd in broederschappen. Ze kennen ieder hun eigen riten, ceremonies en symboliek. Via muziek en dans zoeken ze naar eenheid tussen het goddelijke en het aardse. De bedwelmende muziek van Maâlem Yacoubi & Aissaouas Broederschap – uitgevoerd met slagwerk, lange trompetten en zang – staat bekend om het vermogen de deelnemers in diepe trance te brengen (vrij 6 okt).

Gnawa muziek. Gnawa’s stammen af van slaven die vanaf de 16e eeuw uit West Afrika naar Marokko werden gebracht. Ze richtten broederschappen op rondom een cultus die Afrikaanse met Arabische-Berberse elementen combineert. Gnawa-muziek maakt deel uit van een ritueel waarbij met zang en dans de goden worden aangeroepen en de ingewijden in opperste extase raken. Mede om die kwaliteiten is het Maâlem Ahmed Dkaki Ensemble zo befaamd (za 7 okt).

CD-tips

– Bismillah: Highlights from the Fes Festival of Sacred Music (Sounds True).

– Festival des Musiques Sacrées de Fes (Harmonia Mundi).

– Ensemble Ibn Arabi-Chants Soufis Arabo-Andalous (Harmonia Mundi).

– Morocco: Crossroads of time (Ellipsis Arts).