Amerikaans marinecommando uit de Koude Oorlog wordt heropgericht

De spanning tussen de Navo en Rusland breidt zich uit naar de Atlantische Oceaan. De Verenigde Staten gaan de komende maanden een marinecommando uit de Koude Oorlog heroprichten. Destijds was de Tweede Vloot vanuit een basis in Norfolk in de staat Virginia verantwoordelijk voor de westelijke helft van de Atlantische Oceaan. Zij moest daar Russische onderzeeboten in de gaten houden om de transportroute naar Europa open te houden als er een oorlog zou uitbreken. In 2011 werd de eenheid opgeheven, omdat een confrontatie met Rusland iets uit een ver verleden leek.

Maar sinds de Russische inval in Oekraïne in 2014 is die spanning weer terug. Vorig jaar heeft de Navo al kleine multinationale eenheden in Polen en de Baltische Staten geplaatst. Die dienen als teken dat het bondgenootschap serieus van plan is deze landen te verdedigen tegen een eventuele Russische aanval. Maar voor een geloofwaardige afschrikking moeten versterkingen de regio snel kunnen bereiken, zei secretaris-generaal van de Navo Jens Stoltenberg vorig jaar. Daarbij is het cruciaal dat grootmacht Amerika zwaar materieel met schepen over de Atlantische Oceaan kan aanvoeren.

Patrouillevliegtuigen

De Navo vreest al langer dat Russische onderzeeboten in crisistijd transportschepen op de Atlantische Oceaan kunnen aanvallen. Daarom renoveren de VS bijvoorbeeld ook een luchtmachtbasis in het IJslandse Keflavik. Van daaruit moeten maritieme patrouillevliegtuigen in de wateren tussen Groenland, IJsland en Groot-Brittannië speuren naar Russische onderzeeboten die de Atlantische Oceaan willen bereiken.

De Navo werkt bovendien aan een nieuw Atlantisch transportcommando, dat hoogstwaarschijnlijk net als de Tweede Vloot in Norfolk gehuisvest wordt. Het commando zorgt dat alle bondgenoten in crisistijd kunnen samenwerken om scheepvaartroutes open te houden.

De Amerikaanse minister van defensie James Mattis zei eerder dit jaar ook dat hij de marine flink wil opschudden om beter opgewassen te zijn tegen Rusland en China. Mattis wil een einde aan het systeem waarbij schepen via vaste vaarschema's voor maandenlange uitzendingen naar bijvoorbeeld Azië of Europa gaan, en dan met een vermoeide bemanning en kapotte systemen terugkeren voor een ingeroosterde herstelperiode. "Dat is een goede manier om een rederij te runnen, maar het past niet bij een marine."

Volgens Mattis moeten schepen juist in Amerika paraat staan, en er voor korte en onvoorspelbare missies opuit trekken. Bij deze nieuwe strategie past ook een hoofdkwartier dat, in tijden van spanning met Rusland, de leiding kan nemen over oorlogsschepen die naar de Atlantische Oceaan gedirigeerd worden.

Nederlandse marine

Aan de andere kant van de oceaan zijn er ook initiatieven. Zo richten Europese marines zich weer op operaties in de oostelijke helft van de Atlantische Oceaan. Net als tijdens de Koude Oorlog moeten zij hier tegen Rusland kunnen vechten, terwijl de Verenigde Staten en Canada de westelijke helft voor hun rekening namen. De Nederlandse marine wil het komende decennium bijvoorbeeld twee in de jaren negentig gebouwde fregatten vervangen. Staatssecretaris van defensie Barbara Visser schreef vrijdag aan de Tweede Kamer dat de nieuwe schepen in de Atlantische Oceaan onderzeeboten moeten kunnen bestrijden.

Daarnaast werkt de Navo aan manieren om militair materieel snel naar Polen of de Baltische Staten te transporteren, zodra het in West-Europese havens ontscheept is. Hiervoor zullen regeringsleiders bij de komende top in juli een Europees logistiek hoofdkwartier oprichten dat het transport moet organiseren. Duitsland heeft al aangeboden dit centrum in de stad Ulm te huisvesten.

De Navo en de Europese Unie werken ook samen om andere hindernissen weg te nemen. Zo moeten bruggen worden versterkt, zodat er tanks overheen kunnen, en moet het mes worden gezet in al het papierwerk dat nu vereist is om militair materieel over grenzen tussen Europese landen te verplaatsen.

Lees ook: De Navo is klaar voor een nieuwe Koude Oorlog

De opgelopen spanning aan de oostgrenzen van Europa maakt het volgens de Navo noodzakelijk daar snel paraat te kunnen zijn. Een nieuw transportcommando moet daarvoor zorgen.

Navo-topman waarschuwt EU: Pas op met eigen militaire koers

Zonder de Verenigde Staten en Groot-Brittannië kan Europa zich niet verdedigen, zo benadrukte Navo-topman Jens Stoltenberg in februari.