Alsof de Koran gelezen kan worden als een Ikea-instructie

Het valt te betwijfelen of er hierna ook maar iemand ter wereld geruster is gaan slapen, maar goed, het gebaar was nodig. De theologen redeneerden niet alleen op menselijke gronden, maar kwamen met degelijke, theologisch verantwoorde 'bewijzen' waarom de IS-islam helemaal fout is. Afgelopen weekend stond in deze krant een goede analyse over het eeuwige dilemma dat daarbij optreedt: deze verstandige theologen zeggen A, de terreur-minnende IS-theologen zeggen B, en wie er gelijk heeft weet alleen de Allerhoogste, want beide groepen halen evenveel 'authentieke bronnen' en achtergronden aan.

Drie zuilen
De brief van de theologen weerspiegelt dan ook precies het vacuüm waarin het islamitisch theologische denken terecht is gekomen. Dat staat uitgelegd in een kraakhelder interview met de Marokkaans-Franse filosoof Rachid Benzine. Hij pleit in een Belgisch blad overtuigend voor lezing van de Koran en andere bronnen in hun geografische en historische context. Daarnaast verzucht hij dat de islam vandaag de dag niet meer vijf, maar drie zuilen kent: de Koran, de soenna en het internet.

Met deze woorden vat hij in een notendop de crisis rondom de moderne islam. De Koran wordt gelezen alsof het de gebruiksaanwijzing voor een Ikea-kast is. Pasklare antwoorden wil men, eenvoudig in elkaar te schroeven als reactie op hedendaagse vraagstukken. De soenna, een verzameling handelingen toegeschreven aan de profeet Mohammed, wordt gezien als een model van voorbeeldig leven. Hier komen vrijwel alle op uiterlijk vertoon gerichte do's & don'ts vandaan, met als meest verbreide voorbeeld dat van de lange baard voor mannen, die zo ongeveer de graadmeter is geworden voor de vraag of iemand een goede moslim is of niet.

Zelfverklaarde geleerden
Het internet, tenslotte, spreekt voor zich. Predikers met een minimale herseninhoud en een des te grotere mond kunnen in no time vele naïeve zielen bereiken. Al dan niet zelfverklaarde geleerden strooien kwistig met 'religieus advies', waar de godvrezende zoeker blijkbaar enig houvast in vindt.

Al dat gesmijt met theologische termen en redeneringen is een gevolg van een op zich loffelijk streven: een manier om de goddelijke teksten duidelijkheid te laten verschaffen in de levens-chaos. Maar zoals theoloog Wim Jansen in een ook alweer uitstekend opiniestuk afgelopen dinsdag betoogde: "Het is eigen aan religieuze literatuur dat zij niet begrijpelijk kan zijn. De charme van Bijbelverhalen is nu juist gelegen in het huiveringwekkende, raadselachtige." Ik zou durven beweren dat dit voor de Koran net zo sterk, misschien zelfs wel sterker geldt. Maar aan dit soort verheffende woorden hebben ideologisch gestuurde religie-uitdragers natuurlijk geen boodschap. Daarom zitten we nu muurvast in een theologische woordenstrijd, waar helemaal niemand een millimeter mee opschiet.