Als eerste met de duurste metrolijn

Wat is Amsterdam toch klein. Wie vanuit de kakelverse Noord-Zuidlijn bij halte Rokin aan de ene kant de roltrap opgaat, ziet de Munt. De tegenovergestelde uitgang eindigt bijna op de Dam.

Na eindeloze bouwjaren nadert nu de voltooiing van de veelbesproken Noord-Zuidlijn. Op 22 juli is de nieuwe metro voor iedereen toegankelijk. Tot die tijd wil het GVB nog heel veel testen: vluchtroutes bij brand, ontruimingen, grote menigtes, klopt alles achter de schermen?

Ditmaal staan halteertijden en loopstromen op het testprogramma. In gewoon Nederlands: kloppen de tijden die het GVB heeft gereserveerd voor het in- en uitstappen? En kunnen mensen hun weg vinden op de verschillende niveaus en richting de uitgangen?

In totaal hadden zich bijna 20.000 vrijwilligers aangemeld als testreiziger. Deze ochtend mogen er 500 komen die in groepen worden verdeeld. Ze krijgen een GVB-hesje aan en een lint om de schouder. Er zijn verschillende kleuren, om de groepen uit elkaar te kunnen houden. Naast hobbyisten uit de verre omtrek, zijn er veel Amsterdamse pensioengerechtigden aanwezig, en zo’n stuk of negentig GVB’ers.

'Niet zwaaien'

Iedereen krijgt een lunchpakket en een toespraakje van testmanager Greet Burkels. Zij heeft alle scenario’s bedacht. “Niet zwaaien naar de bestuurder”, waarschuwt ze, “dat is een noodteken”.

Helaas valt er het eerste uur niet veel te zien: de vier groepen reizen dan heen en weer tussen het Centraal Station onder het IJ door naar de volgende halte Noorderpark. Een onooglijk station tussen snelwegen met daarachter rijen bomen. Hier staat een eenzame GVB’er op het perron, niemand mag uitstappen. De glazen overkapping van deze halte is al maanden te zien en ‘Cobra’ gedoopt, omdat hij als een slangenkop eindigt bovenaan de trappen.

In de zogeheten bunker, een kantoor zonder ramen onder eindstation Noord, vertelt metrobestuurder Astrid van Eijgen (56) over haar liefde voor de metro. Wie denkt dat bestuurders in het donker zitten te verpieteren, heeft het mis. “Het is heerlijk om in alle rust te werken.”

Van Eijgen rijdt al zeker tien jaar op de metro. “Machtig!”, noemt zij het dat je op een ritje bijna duizend mensen kunt vervoeren. Ook niet mis: “De M5 is nieuw, het zijn in feite twee hele lange treinen aan elkaar. En de Noord-Zuidlijn gaat door hartje Amsterdam. Alle vervoer gaat hierop aansluiten.” Ze heeft inmiddels al bijna duizend testritten gedaan. “Daar zijn we twee jaar geleden al mee begonnen.”

Op een van de stops op het Centraal Station interviewt het GVB-online team een tester. Die heeft het inmiddels wel gezien: “Nu mag er wel iets gebeuren. Bijvoorbeeld dat we allemaal snel naar de uitgang moeten. Of een botsing.” Dan komt het uur der beloning: iedereen mag vrij reizen en op elke halte uitstappen.

Ultieme droom

Anil Ghisac grijpt zijn kans. Hij had al verklapt dat het zijn ultieme droom is om een keer als bestuurder de Noord-Zuidlijn te doen. Ghisac is zelf bestuurder geweest maar nu handhaver in het openbaar vervoer. Als vrijwilliger test hij nu de portofoons. “Ik mocht mee in de cabine, bij een voormalige leerling van me”, vertelt hij even later enthousiast.

Het kost maar een dik kwartier om van station Noord naar de eindhalte Zuid te rijden. Sipke Westveen (63) deed in 1997 de referendumcampagne voor de gemeente over de Noord-Zuidlijn. “Na al die jaren wil ik zien hoe het is geworden. Na het aanleggen van de Bijlmerlijn was het bouwen van een andere metro taboe. Technisch kon dit nog helemaal niet. Boren in het oude centrum op deze diepte is een hoogstandje.”

Tekst loopt door onder de foto

Westveen geniet van de overkapping in Noord, en de spectaculaire bouw van de perrons bij halte De Pijp. “Onder elkaar, tot een diepte van 28 m, op niveau -3. Knap.”

Hij vindt het jammer dat de halte Sixhaven, vlak over het IJ, niet is afgebouwd. “Het is zo druk op de pontjes, een gemiste kans.” Dat geldt ook voor het niet doortrekken naar Schiphol, waarover veel discussie is geweest. Westveen: “Hadden ze meteen moeten doen”.

Het GVB verwacht per dag gemiddeld 120.000 reizigers op de Noord-Zuidlijn. Westveen is een fietser, dus hij denkt niet dat hij hier terugkomt. Het staat overigens nog ter discussie of fietsers mee mogen.

Ziekenverzorgster Bernice Macnack (44) gaat de lijn zeker gebruiken. Zij neemt elke dag in Zuid-Oost de metro van huis naar het Centraal Station. “Leuk om op een vrije dag van CS naar De Pijp te gaan.”

Noord-Zuidlijn in feiten

• Halte Vijzelgracht heeft de langste roltrap: 47 meter.

• Station De Pijp is het diepste station: 28 meter onder de grond.

• Station Europaplein (bij de Rai) is kleurig verlicht.

• De M5/M6 is 116 meter lang en kan 960 personen vervoeren.

• De NZL heeft 9,3 km aan spoor waarvan 7 km ondergronds.

• Er zijn 8 stations – 3 boven- en 5 ondergronds – waarvan 7 nieuwe.

• Per dag gaan 7 metrotoestellen rijden, plus 1 reserve.

• Er worden zestig bestuurders opgeleid.

• De kosten bedragen tot nu toe 3,1 miljard euro (prijspeil 2009).

• Per dag worden gemiddeld 120.000 reizigers verwacht.

Lees ook: Amsterdammers nu al in de rij voor de Noord-Zuidlijn

De Noord-Zuidlijn, de metrolijn dwars door Amsterdam, gaat op 22 juli officieel rijden. Dat is een dikke zeven jaar later dan ooit gepland en tegen héél veel hogere kosten.