Als een pelgrim steeds onderweg

Ze vertrouwde erop dat haar jongere zusjes haar boven zouden staan op te wachten. Marian die op haar vijfde verdronk. En Marga die aan longkanker stierf op haar 49ste. Yvonne Schweigmann schrijft het afgelopen augustus in dorpskrant De Kobbeflecht van haar Friese woonplaats Lekkum. Ze laat haar dorpsgenoten weten dat ze niet lang meer te leven heeft. Ze is met herniaklachten opgenomen geweest in het ziekenhuis, had ook keelklachten die maar niet overgingen. De diagnose luidde: lymfeklierkanker, longkanker, leverkanker en botkanker. Schweigmann schrijft erop te rekenen dat ze straks wordt opgenomen in een alomvattend liefdevol licht. De overlijdenskaart en -advertentie laten een lachende vrouw zien, met op de achtergrond een yin en yangteken. De tekst bij de foto heeft ze zelf opgesteld, woorden van dankbaarheid voor de haar gegeven jaren.

Yvonne Schweigmann wordt geboren als zesde kind en eerste meisje in een katholiek middenstandsgezin in Leeuwarden. Na haar volgen nog twee meisjes. Vader heeft een winkel in kinderkleding en is bezeten van sport. Hij schaatste alle acht Elfstedentochten die er sinds 1942 zijn geweest. Vader draagt de liefde voor sport over op zijn kinderen. Zomers zien voorbijgangers de jongens en meisjes Schweigmann droogschaatsen in de tuin, de handjes op de rug. Of ze doen op het strand wie het verst, of het hoogst kan springen. Yvonne doet niet onder voor haar broers.

Na school kiest ze eerst een typisch meisjespad. Ze volgt een secretaresseopleiding bij Schoevers in Arnhem, op aanraden van haar ouders die zeggen dat ze met zo'n diploma de echtgenoot die ze zal trouwen altijd ten dienste kan staan. In Arnhem leert ze Jouke kennen, een jongen uit Leeuwarden die in de verzekeringen zit. Ze trouwen in 1980. Jouke werkt bij Nationale Nederlanden. Yvonne besluit in die branche ook diploma's te halen. Zij werkt onder meer bij de Friesland Bank en geeft later jaren het vak assurantiën aan een roc.

Yvonne en Jouke wonen mooi. Huizen aan het water, bootje voor de deur. Maar Yvonne is niet echt gelukkig. Aan haar broer Chris, met wie ze de beste band heeft, vertelt ze meerdere keren dat ze de dag voor haar huwelijk een gevoel had dat het niet goed zat. Maar de trouwerij afblazen, was natuurlijk geen optie, alles was geregeld, en zoiets deed je niet in katholieke kringen.

Met haar man geniet ze van vakanties en uitstapjes met neefjes en nichtjes, maar hun eigen kinderwens gaat niet in vervulling. Met zusje Marga gaat Yvonne naar Zwitserland voor eiceldonatie. Vergeefs. De kinderloosheid hangt als een donkere wolk boven het huwelijk.

Niet lang na het vieren van hun 25-jarig huwelijk laat Yvonne haar man weten te willen scheiden. Ze rijden op een stille weg, Yvonne vraagt Jouke te stoppen en vertelt het. Van mevrouw wordt ze weer Yvonne Schweigmann. Met een huurhuis in Lekkum, boven Leeuwarden. En het huisje op Terschelling dat bij de scheiding naar haar is gegaan.

Wandelde ze altijd al graag met Fame, de hond, nu loopt ze meer, en verder. Om het hoofd leeg te maken, nieuwe balans te vinden. Yvonne loopt het Pieterpad, wandelt naar Santiago de Compostella en trekt met een groep door China naar Tibet. Een pelgrim wordt ze in de familie genoemd, en zo zegt ze het zelf ook.

Ze verdiept zich in alternatieve denk- en geneeswijzen en neemt afstand van dingen die in haar ogen slecht zijn voor de gezondheid, zoals draadloos internet. Kapitalen geeft ze uit aan alternatieve geneesmiddelen en voorzieningen, zoals aardingsmatten tegen elektromagnetische straling van computers of televisie. In bed heeft ze aardingslakens met een kabeltje naar een geaard stopcontact.

Met haar zorgzaamheid, betrokkenheid en humor legt ze makkelijk contacten. Maar die vasthouden is moeilijker. Haar grillige karakter is soms spelbreker en ook de manische trekken die ze heeft, werken niet mee. Van het ene op het andere moment kan haar humeur omslaan, bijvoorbeeld als ze nachten zonder slaap aan iets gewerkt heeft. De kortstondige relaties na Jouke houden geen stand.

Het is Yvonne die op zeker moment, nog tijdens haar huwelijk, het initiatief neemt het gezin waar ze uit komt weer samen te brengen. De jaren hebben verwijdering gebracht, enkele broers zijn lang op zee geweest, men was druk met werk en kinderen. Het idee om eens per jaar zonder aanhang bijeen te komen, wordt omarmd en als datum wordt 4 mei gekozen. Dat is de dag dat in 1963 zusje Marian tijdens een vakantie bij het spelen uit het oog raakte, verdronk en door vader boven water werd gehaald, juist toen de kerkklokken gingen luiden. Een zwarte bladzijde, zeker in het leven van Yvonne.

undefined

Voortouw

Zij is het ook die het voortouw neemt als vader en moeder Schweigmann, hoogbejaard, zorg nodig hebben. Vader fietst nog elke dag twintig kilometer. Yvonne adviseert hem een elektrische fiets te nemen. Dan kan hij genieten van het ronddraaien van de trappers, en van de buitenlucht, zonder kracht te hoeven zetten. Zo'n fiets gaat harder, lastig bij het achteromkijken, dus komt Yvonne aan met een zijspiegel. En daarna met een bordje 'slechthorend' om passerende fietsers te waarschuwen dat pa hun gebel mogelijk niet hoort.

Ze is een aanpakker die niet rust voor ze een oplossing heeft gevonden. Haar keuken op Terschelling breekt ze eigenhandig uit en vervangt hem door een nieuwe. En bij vader en moeder thuis demonteert ze de regenpijp en graaft een sleuf om een euvel aan de riolering stante pede te verhelpen. Uiterst praktisch zijn ook de handschoenen die ze draagt bij Elfstedentochten, ze rijdt de edities 1986, 1987 en 1997. Op de vingertoppen heeft ze stukjes zeemleer genaaid om haar bril te kunnen schoonmaken zonder haar handschoenen uit te trekken.

In 2009 begint ze een eigen bedrijf waar ze zich met hart en ziel op toelegt. De Reddende Engel heet het, dienstverlening aan ouderen. Yvonne vergezelt senioren bij een dagtocht of vakantie, helpt hen bij het maken van rolstoeldrempels, of de zorg voor een huisdier. Ze lanceert ook de dienst 'Vertroetel je moeder' voor kinderen die zelf geen kans zien iets leuks te ondernemen met hun oude moeder. Ze heeft een opvouwbare scootmobiel voor haar cliëntèle. En brochures verstuurt ze met een kunststof loepje om de letters te vergroten.

Als deze zomer duidelijk wordt dat ze ongeneeslijk ziek is, neemt ze de regie. Er is nog veel te doen. Haar zaak overdragen. De negentigste verjaardag van haar vader, in november, halen. De broers trommelt ze op om oud zeer uit te praten. Ze maakt een programma voor het afscheid. Wie het hoort, houdt zijn hart vast. Yvonne wil een paginagrote advertentie, achterop de Leeuwarder Courant. Geen toespraken, alleen van haarzelf, postuum wil ze de aanwezigen toespreken via een bandje. Een festijn moet het worden, met een documentaire op omroep Fryslân en live muziek. Ze benadert al een regisseur en een zangeres.

Nabestaanden zeggen voorzichtig dat het zal gaan zoals Yvonne het wil. Maar stiekem zijn ze opgelucht dat de tijd te beperkt is voor het uitvoeren van al die plannen. Bij Yvonne leidt het tot boosheid, scènes aan haar ziekenhuisbed waarbij ze iedereen de kamer uit stuurt. Ze heeft er vrede mee dat haar aardse bestaan eindigt, maar is gefrustreerd dat het allemaal zo snel gaat.

Niet in een kist, maar gewikkeld in een lijkwade wordt ze het crematorium van Marssum binnen gedragen, op een baar van bamboetakken. Het past het best bij haar hoedanigheid van pelgrim. Op de wade ligt een jacobsschelp, symbool van bedevaartgangers naar Santiago de Compostella. En ook de medaillon die broer Chris haar meegaf toen ze naar Tibet ging, met de beeltenis van Christoffel, beschermheilige van de reiziger.

Yvonne Clementine Maria Schweigmann werd op 13 februari 1957 geboren in Leeuwarden, ze overleed op 25 september 2014 in Leeuwarden.

In Naschrift beschrijft Trouw het leven van onlangs overleden bekende of heel gewone mensen. Een tip voor Naschrift? Mail naar naschrift@trouw.nl Of per post naar Trouw/Naschrift, postbus 859, 1000 AW Amsterdam

Yvonne was een aanpakker die niet rustte voor ze een oplossing voor iets had gevonden.

undefined