Als de SP de grootste wordt...

'Alles hangt af van de verkiezingsuitslag, maar stel dat we de eerste of tweede partij van Nederland worden, dan kunnen we zelf het initiatief nemen. Dan is het geen kwestie meer van worden gevraagd", weet Vincent Mulder, voorzitter van de SP-afdeling in Hengelo en gemeenteraadslid. Grootste van het land, dat klinkt als een droom. "Wel een droom die leeft bij steeds meer mensen."

Mulder ziet een kabinet met de SP erin helemaal zitten. "Het is zeker zo dat we er klaar voor zijn." Hij is niet de enige. Nu de virtuele ster van SP-voorman Emile Roemer rijzende is - in de laatste peilingen van Maurice de Hond was de SP met 32 zetels voor het eerst de grootste - geloven steeds meer lokale SP'ers dat hun partij binnenkort niet alleen lokaal meebestuurt, maar ook mag meedoen in de Trêveszaal. Als het aan Roemer ligt, is dat alleen nog een kwestie van tijd. Zelfs met de VVD ziet hij het zitten om een regering te vormen.

Bestuurservaring
In vijftien gemeenten doen SP'ers nu al bestuurservaring op. Zo ook in het Hengelo van Mulder. Daar leveren de socialisten sinds 2010 voor het eerst een wethouder. "Een verademing", meent Mulder. Want ondanks de bezuinigingen voert het college van PvdA, SP, Burgerbelang, D66 en GroenLinks volgens Mulder een 'socialer beleid'. Zo zou er een ondergrondse container worden geplaatst vlakbij een speeltuin, vertelt de afdelingsvoorzitter. "Er was veel protest, de bewoners en ook wij waren boos. De SP-wethouder heeft opdracht gegeven om een andere plek te zoeken voor deze container. Zo ging het nooit in al die jaren dat het CDA in het college zat, toen was de wil van de ambtenaar belangrijk."

In vier gemeenten besturen de socialisten nu al met de VVD. Roemer beet in 2002 het spits af toen hij als eerste SP-wethouder met de VVD in zee ging. "Dat heeft hem geen windeieren gelegd", herinnert Mulder zich. "Maar we staan natuurlijk wel diametraal tegenover elkaar. Het ligt niet erg voor de hand, maar het is wel mogelijk." Dat Roemer destijds deel uitmaakte van de coalitie in het Brabantse Boxmeer was zeker geen vanzelfsprekenheid, vertelt de huidige fractievoorzitter Winfried Bosters. "We werden na de verkiezingsuitslag niet gelijk uitgenodigd voor gesprekken over een coalitie. Maar je kent Emile, die werkt zich er gewoon tussen." Inmiddels moeten de inwoners van Boxmeer het doen met een college zonder de VVD. De touwtjes zijn nu in handen van CDA, de Lokale Onafhankelijke Partij én de SP. Maar volgens Bosters zegt dat niets over toekomstige coalities. "De combinatie met de VVD is soms handig omdat je elkaar kritisch houdt. Door de tegenstellingen spreek je zaken meer door, om je ervan te vergewissen dat je het door het college krijgt."

Besturen met de VVD
Wat ook helpt, is dat de VVD in Boxmeer 'redelijk sociaal is', volgens Bosters. Niettemin beseft hij maar al te goed dat het makkelijker is om met gelijkgestemden tot een akkoord te komen. En dat de gemeentepolitiek maar moeilijk te vergelijken is met de landelijke. "De gemeente staat veel dichter bij de mensen. Zelf geef ik de voorkeur aan een links kabinet, maar ik ben niet negatief over een regering met de VVD."

Roemer zelf is dat ook niet, zo zei hij begin dit jaar in Trouw. De SP-voorman verlangt naar het pluche. Bezorgd dat hij - net als zijn voorganger Jan Marijnissen in 2006, toen de partij groeide van 9 naar 25 zetels - na één kopje koffie weer buiten staat, is hij niet. "Dat waren hele andere tijden, dat gaat nu niet meer gebeuren", zei Roemer daarover. Bosters verwacht evenmin dat de SP-leider voor spek en bonen aan de onderhandelingstafel komt te zitten. "Ook als de SP niet de grootste wordt, denk ik niet dat Emile wordt weggewerkt."

Uit voorzorg moet Roemer bij de onderhandelingen een grote pot lijm meenemen en zich desnoods aan zijn stoel vastplakken, zegt Sandra Beckerman, afdelingsvoorzitter in Groningen. "Hij mag zich nooit weg laten sturen." Cris Lenting, fractievoorzitter in Arnhem, heeft een andere tip: "Investeer tijd in je contacten met andere partijen. Zoek andere fractievoorzitters op, zoals Alexander Pechtold (D66) en Stef Blok (VVD)." Uit Hengelo komen geen tips, wel drie opdrachten. Als belangrijkste: de marktwerking in de zorg moet verdwijnen. Ten tweede moet er een villasubsidie komen; de hypotheekrente voor huizen boven de 3,5 ton moet worden afgetopt en het geld dat daarmee vrijkomt moet worden herverdeeld. En drie, er moet beter onderwijs komen. "Hij moet vooral de vinger op die punten leggen", zegt afdelingsvoorzitter Mulder. Hij voorziet problemen bij het oplossen van de eurocrisis. "Er is nu zo'n pro-Europees beleid, met Merkel en Sarkozy en Rutte, waarin de burgers meebetalen terwijl de banken moeten worden aangepakt."

Eerst de verkiezingen
De vraag met wie de SP moet samenwerken, is voor veel SP'ers een brug te ver. Eerst maar eens die verkiezingsuitslag, menen zij. "De eerste taak van de SP is te zorgen dat dit kabinet stopt", vindt Beckerman uit Groningen. "Als we vervolgens de grootste worden, is regeren sowieso geen probleem." Beckerman vindt ook dat de SP daar echt aan toe is. "In Groningen zit de SP alweer zes jaar in het college, daar hebben we bewezen dat het kan. We besturen in twee provincies, regeren lijkt me de logische volgende stap. We hebben een goed programma, we hebben goede mensen. Wij kunnen ondanks de extreem moeilijke tijden het beleid toch sociaal houden."

In Groningen heeft de SP-wethouder Jannie Visscher zorg in haar portefeuille. Beckerman: "Dankzij haar wordt de Wet Maatschappelijke Ondersteuning zo sociaal mogelijk uitgevoerd. Door bijvoorbeeld zo min mogelijk te bezuinigen op thuiszorg." Met andere woorden: de SP doet ertoe.

Zowel in Groningen als Hengelo zit echter een redelijk links georiënteerd college. Gaat het in de gemeenten waar de SP het college vormt met VVD en/of CDA ook zo goed? Zoals in Arnhem waar de socialisten samenwerken met VVD, D66 en GroenLinks? Of in Leiden waar de SP samenwerkt met VVD, D66 en CDA? Dat gaat prima, vertelt Martine Marijt-Mergler, afdelingsvoorzitter in Leiden. "Veel mensen hadden er moeite mee, maar het kostte ons uiteindelijk maar twee leden. Het is altijd een kwestie van geven en nemen." Voor de SP in Leiden is het vooral belangrijk dat de partner integer is. "We hebben ook met de PvdA in het college gezeten, maar die heeft ons een loer gedraaid. Voor ons is de VVD heel betrouwbaar. Wat mij betreft kan het landelijk ook met de VVD, maar natuurlijk niet tegen elke prijs. Wij hebben ook onze principes." Wat de SP in Leiden heeft binnengehaald? "Uh, dan moet je even met de fractievoorzitter bellen, die vertelt dat zo." Na even nadenken: meer parkeerplaatsen. "Niet echt een SP-standpunt zeggen mensen dan vaak, maar het is toch belangrijk."

Net als Marijt-Mergler verkiest ook Cris Lenting, fractievoorzitter in Arnhem, de VVD boven de PvdA. "In 2006 probeerde de PvdA ons buiten de coalitie te houden. Toen ze dat in 2010 weer probeerden hebben wij daarop geanticipeerd door vast met andere partijen een coalitie te smeden. De VVD stond in eerste instantie ook niet op het verlangenlijstje van de PvdA dus zijn wij met hen gaan praten."

Voorzichtig met de centen
Het besturen met de liberalen bevalt Lenting goed. "We zijn het eens op een aantal punten, zoals de bestuurscultuur. We moeten voorzichtig met de centjes omgaan. Er gaat dus geen enkele euro van de gemeente meer naar grote projecten als het Centraal Station." Hij noemt de huidige Arnhemse coalitie 'een aanrader'. "Je weet wat je aan elkaar hebt, je weet waar de verschillen zitten. Bovendien hebben we een akkoord op hoofdlijnen, waardoor we met wisselende coalities kunnen samenwerken." Ook VVD-fractieleider Leendert Combée is tevreden over de samenwerking. Al ziet hij ook dat het besturen voor de SP wat wennen is.

In Noord-Brabant leidde de samenwerking met VVD en CDA in de Gedeputeerde Staten tot grote problemen. Twee Statenleden van de SP hebben deze week hun ontslag bij de Commissaris van de Koningin ingediend. Zij vonden dat ze van hun fractievoorzitter niet de ruimte kregen om zich te profileren op punten die niet zijn vastgelegd in het coalitieakkoord, zoals het natuurakkoord van staatssecretaris Bleker waar de coalitiepartners VVD en CDA voor waren, of over een verbod op de bouw van stallen binnen 250 meter van woonhuizen.

Deze loyaliteit aan de coalitiepartners wordt in meer gemeenten gewaardeerd waar de SP met rechtse en middenpartijen bestuurt. In Diemen prijst de fractievoorzitter van D66, Jeroen Klaasse, de samenwerking met de SP mede omdat 'de fractie nooit een sterk tegengeluid laat horen'. Hij weet dat ze dat wel eens wordt verweten, toch gaat de SP meestal mee met de standpunten van het college, aldus Klaasse. "Het enige unieke wat de SP heeft binnengesleept, is een nog ruimhartiger armoedebeleid."

Klaasse vindt dat de collegepartijen dermate dicht bij elkaar liggen dat het ook niet echt nodig is om een eigen geluid te laten horen. "Soms zijn SP en VVD het hier eens en is D66 juist tegen. Lokale politiek is echt niet te vergelijken met landelijke politiek. Landelijk komen we nu op een economisch kruispunt, waar SP en VVD zo recht tegenover elkaar staan dat een coalitie van die twee bijna onmogelijk is.

"In de gemeente gaan we absoluut ook te maken krijgen met bezuinigingen. Die zijn bij de vorming van het collegeprogramma nog niet uitgekristalliseerd en nu nog niet. Daar zullen we dus nog wel een robbertje over vechten. Of ik SP als coalitiepartner zou aanraden aan Alexander Pechtold? Eerst moet hij naar andere opties kijken. PVV wil ik per definitie uitsluiten, de SP niet."

De SP-fractievoorzitter in Diemen, Wim van Vugt, beleeft de politieke arena iets anders. Volgens hem liggen de standpunten gewoon niet zo ver uit elkaar. "Onze speerpunten lopen parallel. Alleen D66 moet iets meer water bij de wijn doen." Zou de coalitie van Diemen (SP, PvdA, D66 en GroenLinks) landelijk ook werken? De andere partijen staan landelijk niet echt te trappelen, weet Van Vugt. "De PvdA weet niet goed wat ze wil, met D66 of niet. En D66 wil landelijk niet met SP. Maar ja, de PvdA staat in de peilingen op tien zetels en wij op dertig, dus wat heeft de PvdA nog te willen?"

Waar bestuurt de SP?

Alkmaar, met VVD, CDA, Onafhankelijke Partij Alkmaar en Trots.

Arnhem, met VVD, D66 en GL.

Bernheze, met Onafhankelijke Politieke Groepering Bernheze, progressief Bernheze en Bernheze Solidair Verbonden.

Boxmeer, met CDA en Lokale Onfhankelijke Fracties (LOF).

Diemen, met PvdA, D66 en GL.

Doesburg, met D66 en Stadspartij Doesburg.

Groningen, met PvdA, D66 en GL.

Harlingen, met D66, GL, Frisse Wind Harlingen en Harlinger Belang.

Heerlen, met PvdA, D66, Stadspartij Heerlen en Ouderenpartij.

Hengelo, met PvdA, D66, GL en Burgerbelangen.

Leiden, met VVD, CDA en D66.

Oldambt, met CDA, PvdA en GL.

Pekela, met GL en Samen voor Pekela.

Wijk bij Duurstede, met VVD en CDA.

Wormerland, met Liberaal Wormerland.

En in de provincies Zuid-Holland (met VVD, CDA en D66) en Noord-Brabant (met VVD en CDA).

undefined