Allergisch voor de wereld

Achter op haar debuutroman ‘Het is maandag vandaag’ laat Sytske van Koeveringe (1988) weten dat ze heeft deelgenomen aan het ‘slow writing lab’ van de Gerrit Rietveld Academie. ‘Slow writing’, lees ik op internet, is gericht op slow onderzoek. Geen snelkookcursus schrijven dus.

De Rietveld Academie, oorspronkelijk toch vooral gericht op beeldende kunst, heeft zich met deze en andere literair-pedagogische laboratoria de laatste jaren ontwikkeld tot een ware kweekvijver voor jong literair talent. Ik noem alleen al de schrijfster Alma Matthijsen en de dichteressen Els Moors en Bernke Klein-Zandvoort die ervandaan komen.

Vooral veel vrouwelijke schrijvers. Zonder te willen generaliseren kun je zeggen dat de Rietveld schrijfopleiding ook een bepaald soort schrijfstem oplevert, van een gevoelig, zelf onderzoekend, individualistisch, licht filosofisch type, type Mrs Dalloway: met subtiele antennes rondlopend in een soms bedreigende wereld.

Ook hoofdpersoon Julia uit ‘Het is maandag vandaag’ ervaart de wereld op haar eigen wijze. Alhoewel voorbeschikt om te gaan studeren vult ze haar tijd met schoonmaakklusjes buitenshuis. In tientallen korte hoofdstukjes, geordend volgens de huisnummers waar ze komt, leren we haar wereld en relaties kennen, persoonlijke zoals die met haar ouders, haar ex-vriend, de veel oudere Kamiel, haar huisgenote Lara, maar vooral ook die met haar verschillende werkgevers, de smerige meneer Van Rijk, de zeurende reumalijdster Marieke, het reizende stel Paul en Sita.

Toch is dit maar een wereld om Julia heen, want zij is het epicentrum van dit verhaal, de jonge vrouw die haar weg probeert te vinden, hunkerend naar anderen, achtervolgd door een aanbidder maar tenslotte toch een enigszins verloren ziel.

Tekst loopt door onder afbeelding.

Ibuprofen

De in zichzelf gekeerde Julia drinkt te veel, lijdt aan slapeloosheid en zware hoofdpijnen, slikt de hele dag paracetamol en ibuprofen en lijkt ten prooi aan een duister soort stress. Daarnaast heeft ze in het verleden een weinig succesvol boek geschreven, leest nu alles van Jan Wolkers, kortom de literaire ambities zijn er maar komen niet helemaal uit de verf.

Het lijkt wel of ze te overgevoelig is om tot echte daden te komen: “Als ik dan toch mijn allergieënlijst doorgeef, zeg ik meteen dat ik een allergie heb door mensen die thuis zijn als ik er ben. En als ze thuis zijn, dan ben ik ook allergisch voor mensen die praten. Voor mensen die niet praten maar er overduidelijk zijn. (…) jeukende handen bij mensen die er in de ochtend zijn maar er niet wonen. Zoals weduwes met een lang gezicht.” Het klinkt ironisch maar het verwoordt een waarheid: Julia is allergisch voor de wereld.

Dat maakt ‘Het is maandag vandaag’ tot een weinig opgewekt maar treffend boek over hedendaagse eenzaamheid van een lid van een ‘verloren generatie’; het individu en zijn omgeving willen allebei wel, maar het lukt niet: “Nu ontwijk ik mensen, alleen is er gek genoeg altijd iemand die zich om mij bekommert.”

‘Het is maandag vandaag’ brengt een hedendaags soort crisis in beeld, een ontwrichting tussen de individuele behoeften van de mens en zijn sociale opdracht om om te gaan met anderen. Helemaal aan het eind duikt Julia, volkomen onverwacht, bij een man in bed, zodat je zou kunnen zeggen ‘eind goed al goed’ maar het is toch geloof ik vooral de brede tekening van sociale mismatches die dit debuut zijn kleur geeft. ‘Het is maandag vandaag’ is een pointeloze roman over een pointeloze wereld, die wel iets van ‘slow writing’ verraadt, niet het drama staat op de voorgrond maar de slopende gang der dingen.

Een van de boeken die door Julia genoemd worden is K. Schippers’ ‘Eerste indrukken’, over de wonderlijke ervaringswereld van een peuter. Schippers is de schrijver die de verbazing over het doodgewone in beeld brengt. Sytske van Koeveringe voegt daar een flinke dosis depressiviteit aan toe want de wereld is wel verbazend gewoon, zoals Schippers voor de literatuur ontdekte, maar erg leuk is dat niet.

Ik denk dat we in de literatuur beland zijn bij een generatie schrijvers die geen plezier meer heeft in de realiteit van alledag. ‘Het is maandag vandaag’ is daarvan een sprekend voorbeeld.

Sytske van Koeveringe - Het is maandag vandaag
De Bezige Bij; 288 blz. €19,99