Alleen Den Haag kan woningnood te lijf gaan

Te weinig woningen voor lage inkomens. Ook het Planbureau voor de Leefomgeving constateert het. Maar woningcorporaties hebben geld genoeg, gemeenten beschikken over lappen grond en ruim 450.000 mensen willen werk. De logische vraag lijkt dus: "Wie geeft het startschot voor meer sociale woningbouw?"

Als bouwsector lossen we graag al bouwend dit maatschappelijke probleem op. We kunnen dat tegenwoordig heel snel, als de plannen eenmaal goedgekeurd zijn. Maar juist dát duurt wel even. Rijksregie ontbreekt hier, de tijd van Vinex ligt lang achter ons. Wat wordt er dan gebouwd voor wie? Gemeenten, corporaties, ontwikkelaars en bouwers moeten er allereerst samen uitkomen, de provincie houdt een oogje in het zeil. Geen recept voor daadkracht: jaarlijks bouwen we 60.000 woningen, in de crisis zelfs maar 45.000 - koop en huur samen. Ondertussen groeit het aantal huishoudens met 80.000 per jaar. Dus lopen wachtlijsten (én koopprijzen) steil op. De corporatiewereld schat de achterstand qua huurhuizen op 200.000.

Waarom doen de 400 woningbouwverenigingen hun naam dan geen eer aan? Deze getergde corporaties, teruggesnoeid tot 'kerntaken', moeten de Verhuurderheffing ophoesten. Via verkoop en huurverhogingen persen ze noodgedwongen dat extra geld uit 'stenen', eindbestemming: staatskas. Door nog meer verkoop van hun duurdere woningen zouden corporaties hun investeringsvermogen op peil kunnen houden. Maar zo ver gingen ze vaak niet, zodat er veel te weinig komt van bouwen, groot onderhoud en verduurzaming. Gemeenten die prestatieafspraken willen maken over woningbouw of duurzaamheid, wordt toegebeten: "Zorg er maar voor dat de Verhuurderheffing van tafel gaat, haal ons geld maar uit Den Haag". Daar kunnen ambitieuze wethouders niets mee, zij zijn onmachtig om de Verhuurderheffing te schrappen, of te laten omzetten in een investeringsprikkel. Die macht ligt in politiek Den Haag.

Fundamenteler is de vraag óf je dit probleem wel 'bouwend moet oplossen'. Woningcorporaties bezitten 2,4 miljoen woningen, ofwel ruwweg eenderde van alle Nederlandse huizen.

Genoeg voor de doelgroep, ware het niet dat ongeveer één op de vijf huishoudens in zo'n woning niet (meer) bij de sociaal zwakkeren hoort. In ongeveer 500.000 sociale huurwoningen wonen 'goedkope scheefwoners'; mensen die eigenlijk hun woonheil op de vrije (huur- of koop)markt moeten zoeken. Het 'stimuleren' daarvan is al even bezig, maar ook dit kan alleen verder versneld worden op nationaal niveau. Wanneer al die sociale huurwoningen vrijkomen, is het tekort opgelost.

Peperduur

Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Op de vrije huurmarkt is alles peperduur, dus verkennen duizenden scheefwoners de optie 'kopen'. Maar een Kamermeerderheid heeft starterssubsidies stopgezet en de hypotheek- en leencapaciteit afgebouwd. Dus terwijl prijzen nu omhoog schieten - omdat er te weinig gebouwd is - mogen we juist mínder lenen.

Een half miljoen sociale huurwoningen vrijspelen voor al die huishoudens gaat niet zomaar. En zo'n aantal bijbouwen duurt in het huidige tempo ook zeker twintig jaar, omdat alles tegenwoordig 'binnenstedelijk' moet. En dat is nou eenmaal lastiger en duurder.

Er is nóg een methode, interessant voor de groep die dinsdag op de voorpagina van Trouw uitgelicht werd: mensen helpen die in een relatief te duur (geworden) huurhuis wonen. Dat gaat om maar liefst 18 procent. Kunnen corporaties deze groep misschien naar een minder dure woning geleiden? Dan kunnen ze de huur weer opbrengen en kunnen anderen terecht in die leeggekomen grotere, duurdere sociale huurwoning.

Bijbouwen

Een goed moment voor zo'n verhuizing is als hun (vaak wat oudere) huurhuis gerenoveerd moet worden en tegelijk energiezuinig wordt gemaakt. Dat is sowieso hard nodig en nog heel wat (werkloze) mensen kunnen opgeleid worden voor dit veelzijdige en nuttige werk. Het gaat dus om 'activerend huurbeleid' én bijbouwen voor de lage (en lage midden) inkomens. Het beginpunt daarvan ligt in politiek Den Haag.