Alleen boetes helpen

Met grote roze letters staat het op de tegels rond een boom in Amsterdam-Oost:

'Nog een keer poep = dood'. De stoep is er net verbreed, er wonen veel kinderen en de bewoners van de duurdere koopwoningen mogen er graag een glaasje drinken in het avondzonnetje. Zij ergeren zich mateloos aan voorbijgangers die hun hond achteloos laten poepen op 'hun' stoep.

Sceptisch over de daadkracht van de gemeente over dit probleem, nemen bewoners het heft in eigen hand.

Waar ook in Nederland, de niet-hondenbezitters zijn het zat. Al jaren eigenlijk. De laatste tijd lijkt het erop dat ze gehoor vinden bij gemeenten.

Poepen in de goot, de oplossing van de jaren tachtig, is in veel gemeenten (Leeuwarden, Leiden, Den Haag en binnenkort ook Amsterdam en Rotterdam) verboden. Strenger beleid kwam er voor in de plaats: een aanlijn-of opruimgebod wordt steeds meer gemeengoed. Er verschijnen uitlaatstroken - waar poepen nog wel mag -, folders, losloopgebieden. In veel gemeenten worden de geboden gecontroleerd, ook vandaag, op Dierendag. Soms door politie, maar ook door speciaal aangestelde hondenwachters of milieuagenten.

Maar dan nog: het hondenpoepprobleem is niet zo een-twee-drie de wereld uit. Een rondgang langs dorpen en steden leert dat er een gedegen beleidsplan, een flink geldbedrag en een lange adem nodig zijn.

Volgens Laurens Mingelen van de dienst Milieu en Beheer van de gemeente Leiden steekt het nauw welke maatregelen je neemt. ,,Als je als gemeente vooral gaat handhaven, zullen mensen die toch nog last hebben de schuld bij jou leggen. Terwijl ze moeten denken: laat de hondenbezitter zijn verantwoording eens nemen.”

Te fanatiek opruimen, is nog zo'n fout, leerde Mingelen. ,,In Parijs waren ze een actief schoonmaakbeleid begonnen. Het gevolg was dat mensen dachten: mooi, dan kan mijn hond mooi overal poepen. De stad is er snel mee gestopt en in plaats daarvan gaan controleren en boetes uitdelen.”

Ook moet een gemeente er niet naar streven hondenpoep overal tegelijk weg te krijgen, maar vooral daar waar de burger er het meeste last van heeft. Mingelen: ,,Zoals in parken en groen waar kinderen spelen, voor scholen en bejaardentehuizen. Niets zo vervelend als met een rollator door de poep rijden.”

In Utrecht, een van de eerste gemeenten waar onder druk van een leefbaarheidspartij een voortvarend hondenpoepbeleid kwam, gingen ze aanvankelijk álle poep tegelijk te lijf. Het resultaat werd bijgehouden door regelmatig letterlijk de drollen in de stad te tellen. Wat bleek: de hoeveelheid nam af, maar de Utrechter merkte er weinig van.

Inmiddels is het hondenbeleid meer verfijnd, zegt Henk van den Berg, beleidsadviseur van de gemeente Utrecht: ,,Je moet mensen vooral in de gelegenheid stellen om zich aan de regels te houden, door hondenuitlaatgebieden aan te wijzen bijvoorbeeld. Vervolgens consequent sanctioneren als ze zich niet aan de regels houden.”

Hulpmiddelen als speciale poepprullenbakken met gratis plastic zakjes, oftewel 'depodogs' (kosten: 400 euro per stuk) zijn er ook om het beleid zichtbaar te maken, vindt Mingelen.

,,Natuurlijk kunnen mensen de poep ook in de gewone prullenbak gooien. Maar zo'n depodog maakt het ze makkelijker en helpt ze er maar weer eens aan herinneren dat ze moeten opruimen.” Het is belangrijk dat mensen weten waar ze aan toe zijn. Den Haag verstrekt kaarten van ieder stadsdeel met daarop aangegeven waar de honden wel en niet mogen komen.

Maar goede ideeën staan of vallen bij de wil om er ook geld voor uit te trekken. Van den Berg ziet vaak dat bij nieuwbouwprojecten de hondenvoorzieningen als eerste afvallen. ,,Ondanks de grote ergernis die hondenpoep oplevert, kiezen bestuurders dan toch voor het volbouwen in plaats van ruimte voor honden aan te wijzen. De exploitatie van de dure grond heeft dan toch een hogere prioriteit. Maar met een goed hondenbeleid kun je volgens mij kiezers trekken.”

Er is geen landelijke richtlijn. Lokale beleidsmedewerkers spannen zich steeds opnieuw in om uit te vinden hoe andere gemeenten het regelen. Ze vinden dan een woud aan mogelijkheden: van poepscooters met stofzuigers tot hondenpoepzakjesautomaten, van zelfreinigende hondentoiletten à 1250 euro tot uitlaatstroken en losloopgebieden. Soms leiden die investeringen tot teleurstelling. De Vlaardingse wethouder Cees Bot zei over de nieuwe depodog: ,,Zakjes worden wel getrokken, maar de poep niet opgeruimd.”

Want wat een gemeente ook verzint: handhaving is het sleutelwoord. De ervaring leert dat zonder toezicht, veel hondenbezitters de in parken geplaatste borden met waar ze wel of niet mogen komen, gewoon negeren of zelfs uit de grond trekken. Gemeentes trekken nu toch voor relatief veel geld een hondenwachter aan die boetes uitdeelt. Met als gevolg fikse aanvaringen met hondenbezitters.

Want die voelen zich inmiddels in het nauw gedreven. ,,In de afgelopen jaren is de ruimte waar honden mogen komen steeds kleiner geworden”, zegt Theo van Trier van de Landelijke werkgroep hond en bezitter in het Amsterdamse stadsdeel Westerpark.

,,Mensen gunnen elkaar steeds minder vrijheden en alles wordt wettelijk geregeld. Kijk ook maar naar het rookbeleid of de zero tolerance van de politie.” Hans Knoesten, voorzitter van de Vereniging Vrije Honden in Den Haag constateert hetzelfde. ,,Vooral in grote steden, onder druk van allochtonen die vaak niets van honden moeten hebben, neemt de ruimte die honden krijgen af. Bovendien wordt alles volgebouwd.” Toch ziet hij ook een tegengestelde trend: ,,Honden zijn voor mensen belangrijker. Steden worden onleefbaarder, mensen zoeken een kameraad om ermee op uit te trekken.

Ze voelen zich ook veiliger met een hond.”

Hij waarschuwt hondenbezitters goed op te letten wat voor plannen de gemeente smeedt. ,,Als er ergens ineens weer een bord verboden voor honden staat, is het te laat. Je moet vóór die tijd aan de bel trekken.” Knoesten wordt inmiddels bij ieder hondenbesluit van de gemeente Den Haag gevraagd om in te spreken. ,,Er wordt goed naar ons geluisterd.”

De Amsterdammer Van Trier is juist in een verbeten strijd verwikkeld met het Amsterdamse stadsdeel Westerpark. Na een grondige renovatie van het enorme park aan de rand van Amsterdam, zijn de vrijheden van honden er ingeperkt. In het grootste deel van het park moeten ze óf worden aangelijnd, óf mogen ze helemaal niet meer komen. Ter compensatie is er een strook van vier kilometer lengte aangewezen waar ze los mogen lopen.

De nieuwe regels leidden tot onvrede onder hondenbezitters. Enkelen werden na een overtreding zelfs door de politie opgepakt. Het baasje ging voor een paar uur de cel in, de hond naar een asiel. ,,Toen ze staande werden gehouden door de milieuambtenaar weigerden sommige bazen hun naam te geven. De milieuambtenaar vroeg daarop assistentie. De hondenbezitters voelden zich toen zo gepakt, dat ze de politie ook nog eens gingen uitschelden”, zegt stadsdeelvoorzitter Anne Marie Hoogland. Haar stadsdeel is van de hele stad het meest actief in het handhaven. Van de 190 boetes die vorig jaar zijn uitgedeeld, kwam 90 procent uit Westerpark.

Volgens Hoogland krijgen de mensen wel degelijk eerst een waarschuwing, maar weigeren sommigen zich uit protest aan de regels te houden.

,,We hebben het hier over dezelfde mensen die het hondenplan uitgebreid hebben geëvalueerd. Ze waren het ermee eens, tot we gingen handhaven. Als je hoort wat de milieupolitie allemaal naar het hoofd geslingerd krijgt, vreselijk. Het ging er in het verleden zo grof aan toe, dat ik me afvroeg af of ze nog gesprekspartner konden zijn.”

Hoogland heeft alle Amsterdamse stadsdelen zover gekregen dat ze toestemmen om stadsbreed het poepen in de goot, tot nu toe toegestaan, te verbieden. ,,Wat mij betreft zouden die automaten voor hondenpoepzakjes ook weg kunnen. Ik heb eens gekeken in de supermarkt: voor 69 eurocent kun je 400 boterhamzakjes kopen. Ik wil zelfs onderzoeken of we hondenbezitters kunnen verplichten er altijd een bij zich te dragen.”

Het is inmiddels weer wat rustiger in het park. Nog meer borden, waardoor iedere misverstand uit de weg moet worden geholpen, worden momenteel geplaatst en de hondenbezitters komen weer naar inspraakavonden.

Nieuwe olie op het vuur is dat Amsterdam net heeft besloten de hondenbelasting met 25 procent te verhogen. Hondenbezitter Van Trier voorspelt dat dit averechts zal werken. ,,Bij veel hondenbezitters leeft de opvatting dat hondenbelasting dient als een boete vooraf. Van dat geld kan de gemeente dan mooi opruimen. Alleen doen gemeenten dat niet: het geld komt in de algemene middelenpot.”

Leiden kan meegaan in die gedachtegang en schafte de hondenbelasting af. Mingelen: ,,Het is een oude belastingwet, die nog stamt uit de tijd dat honden lastdieren waren. Ook bij ons kwam dat geld altijd in de algemene pot terecht. Dat vonden wij oneerlijk.”

Ook zijn er gemeenten die de hondenbelasting juist hebben verhoogd, om er hun nieuwe hondenaanpak mee te bekostigen. In Beuningen, bijvoorbeeld: van 55 naar 69 euro per hond. In Hoogerheide gaat het van 26,50 naar 49,50 euro. Van het geld wordt een hondenwachter betaald. In Asten, Lingewaard en Uden was de hondenbelasting al afgeschaft, maar komt die weer terug. De gemeente Vlieland overweegt belasting te heffen op honden van toeristen. Eilanders zelf hebben 210 honden, maar de badgasten nemen ieder jaar 400 honden mee.

Terwijl nu dus zelfs de meest kleine gemeentes experimenteren met uitlaatzones en hondenstroken, staat juist in een grote stad als Rotterdam het hondenbeleid nog in de kinderschoenen. 'Bonus of bolus' heet een rapport dat onlangs verscheen. Conclusie: het beleid is overal in de stad anders, het is een rommeltje met allemaal verschillende borden en slechts sporadisch een uitlaatveld. Aart Martin de Jong, projectleider kwaliteitspanel Rotterdam, die het rapport opstelde: ,,Daar komt wel langzaam verandering in. Het centrum van Rotterdam is nu begonnen om hondenbezitters te verplichten op te ruimen.”

Een proef in de nieuwbouwwijk Nessellande leerde De Jong dat goed hondenbeleid draait om wat ze in Rotterdam zijn gaan noemen 'de drie v's': voorlichting, voorzieningen en verbalisering. Maar dan blijkt Volhouden toch nog een probleem. Harry de Pater, voorzitter van de werkgroep hondenbezitters Nesselande: ,,In het begin ruimden mensen wat op straat lag wel op. Ze hadden immers de uitloop op bouwland waar het niet hoefde. Maar nu wordt alles steeds meer volgebouwd, mensen kunnen met hun hond nergens meer heen. Er zijn een paar uitlaatstroken, maar die zijn veel te ver bij de huizen vandaan. Ik zie hier nu iedereen toch weer de groenstroken gebruiken. Het mag niet, maar er wordt toch al niet meer gecontroleerd. Er zijn vier hondenwachters voor heel Rotterdam.”