nieuws
Alcohol kost samenleving ongeveer 2,5 miljard euro
Alcoholgebruik kost de Nederlandse samenleving jaarlijks zo'n 2,3 tot 2,9 miljard euro. Dat blijkt uit een uitvoerige kosten-batenanalyse die het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) vandaag publiceert. Het is de eerste keer dat de kosten en opbrengsten van alcoholgebruik in Nederland zo grondig in beeld zijn gebracht.
De totale kosten bedroegen in peiljaar 2013 8,1 miljard, maar omdat daar zo'n 5,5 miljard aan baten vanaf gaat, blijft onder de streep dit bedrag over. Vroegtijdige sterfgevallen zijn met 2,1 miljard euro verantwoordelijk voor de grootste kostenpost. Zo overlijden er jaarlijks bijna drieduizend Nederlanders aan alcoholgerelateerde kanker.
Productiviteitsverliezen volgen met 1,9 miljard op de voet. Met name de tien uren per jaar waarin Nederlanders er als gevolg van alcohol op hun werk de aandacht niet bij hebben, of helemaal niet kunnen werken, zorgen hiervoor. Verlies van kwaliteit van leven stelt het RIVM op 1,1 miljard.
Ook de inzet van politie en justitie (1,5 miljard), kosten als gevolg van verkeersongevallen (1 miljard) en zorgkosten (0,4 miljard) drukken stevig op de rijksbegroting. Dat de netto uitgaven aan zorg relatief laag zijn, komt volgens het RIVM door de positieve effecten van matig alcoholgebruik op hart- en vaatziekten en diabetes type II, wat 872 miljoen aan potentiële ziektekosten zou besparen.
Geluksgevoel
De nadelige gevolgen worden met name gedragen door alcoholgebruikers zelf, maar via een hogere zorgpremie en uitgaven aan politie en justitie draagt iedereen er aan bij.
Het lijstje met baten is tamelijk beperkt en bestaat met name uit wat het RIVM het 'consumentensurplus' noemt: het geluksgevoel dat consumenten aan alcohol overhouden. Omdat alle Nederlanders per jaar 3,8 miljard euro aan bier, wijn of sterke drank uitgeven, is het dat 'ons' waard, zo is de redenering, waarop het RIVM dat als baat heeft opgenomen.
De twee andere baten: het bedrag dat ondernemers aan alcoholproducten verdienen (700 miljoen) en een miljard aan accijns dat jaarlijks in de schatkisten verdwijnt.
Gedetailleerder
KPMG verrichtte in 2001 de enige andere, enigszins vergelijkbare studie naar de Nederlandse situatie. Zij keken alleen naar de kosten, doorberekend naar 2016 zo'n 3,2 miljard euro per jaar, veel minder dan de 8,1 miljard van het RIVM, dat samen met het Trimbos instituut, de Universiteit Maastricht en onderzoeksinstituut Ecorys een jaar aan deze studie werkte. Het enorme verschil komt volgens de onderzoekers doordat de kosten van alcoholgebruik nu veel gedetailleerder zijn uitgewerkt.
In opdracht van het ministerie van VWS zijn ook drie mogelijke beleidsmaatregelen doorgerekend die de kosten van alcoholgebruik kunnen terugdringen: een verdubbeling van de accijnzen, een kwart minder verkooppunten en een totaalverbod op alcoholreclame.
De verhoging van de belasting op alcohol zou jaarlijks bijna een miljard opleveren, de andere maatregelen respectievelijk 'slechts' 200 en 140 miljoen euro per jaar.
Zijn er wel positieve gezondheidseffecten?
Opvallend aan de nieuwe studie is dat het RIVM vasthoudt aan de positieve gezondheidseffecten van matig alcoholgebruik. Het RIVM gaat hierbij af op een literatuuronderzoek van de Gezondheidsraad uit 2015, maar gaat voorbij een Canadese studie die begin dit jaar veel stof deed opwaaien. Nadat de Canadese onderzoekers zo'n honderd studies naar dit fenomeen hadden bekeken, concludeerden ze dat de resultaten vertekend zijn doordat matige drinkers altijd vergeleken worden met geheelonthouders - die vaak zijn gestopt met drinken vanwege gezondheidsklachten. Dat matige drinkers er in die vergelijking gezond uitkomen is logisch, vonden de Canadezen.
