Afvalwater levert een duurzame grondstof

In een feloranje veiligheidsjas spreekt Kerusha Lutchmiah een groep mensen toe. Ze luisteren aandachtig naar haar verhaal in de loods op het terrein van Rioolwaterzuivering Apeldoorn. Als watertechnoloog bij ingenieursbureau Royal HaskoningDHV weet Lutchmiah alles te vertellen over de NEO-alginaat pilotinstallatie die te bezichtigen is voor iedereen die bij de ontwikkeling was betrokken.

In haar handen houdt Lutchmiah een doorzichtig potje met een modderige donkerbruine substantie erin. “Je mag eraan ruiken, hoor”, zegt ze met een glimlach. Een aantal mensen durft het aan en brengt het hoofd richting het geopende potje. Na een voorzichtige poging deinzen ze terug. Neuzen worden opgetrokken, vieze blikken uitgewisseld. De mestachtige geur van vers gewonnen NEO-alginaat is indringender dan verwacht.

Wijzend naar de verschillende bakken, buizen en centrifuges legt Lutchmiah uit hoe Waterschap Vallei en Veluwe en Waterschap Rijn en IJssel NEO-alginaat uit het slib van afvalwater gaan terugwinnen. De ambitie van het Rijk is namelijk om de economie van Nederland in 2050 volledig circulair te maken. Oftewel: geen afval meer en alle grondstoffen hergebruiken. De waterschappen werken in dit project samen met Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer, Royal HaskoningDHV en TU Delft.

“We willen niet alleen water zuiveren, maar ook grondstoffen leveren”, aldus Tanja Klip-Martin, dijkgraaf Waterschap Vallei en Veluwe. De eerste vraag was: wat zijn de meest kansrijke grondstoffen? NEO-alginaat bleek er daar één van, want de winning ervan is technisch haalbaar en er is een markt voor.

Eierdoosjes

In de ontvangstruimte van de Rioolwaterzuivering liggen drie eierdoosjes op tafel. De ene helft van de kartonnen verpakking is ingesmeerd met NEO-alginaat, de andere helft niet. “Het karton waar alginaat op zit, laat geen water door”, vertelt Arjan Budding, beleidsadviseur waterketen bij Waterschap Vallei en Veluwe. En inderdaad. De druppels water blijven bovenop de donkerbruine laag liggen. Bij het andere gedeelte verdwijnt het water direct. “Papier of karton waterafstotend maken is dus één van de toepassingen van NEO-alginaat”, legt Budding uit.

Naast de eierdoosjes staan drie grote potten met donkergrijze korrels. De struviet – een mineraal gewonnen uit afvalwater – in deze kunstmestkorrels wordt normaal met een chemisch bindmiddel bij elkaar gehouden. Budding: “Wij kunnen dat chemische middel vervangen door het duurzame NEO-alginaat. Voordeel is dat er tien keer minder NEO-alginaat nodig is voor hetzelfde effect. Financieel interessanter en minder milieubelastend.”

Minder scheurtjes

Het is een zoektocht naar nog meer nieuwe toepassingen van NEO-alginaat. Zo bekijkt TU Delft of het ook geschikt is als deklaag voor beton­­. Door het NEO-alginaat ontstaan er waarschijnlijk minder snel scheurtjes, waardoor het beton een langere levensduur krijgt. Zich zorgen maken over de indringende geur van NEO-alginaat hoeven de afnemers niet. Die verdwijnt na het toepassen van de substantie.

NEO-alginaat verschilt van het normale, uit zeewier gewonnen, alginaat. China en Japan zijn de grootste producenten van deze zeewier-variant. De wereldproductie hiervan is 36.000 ton per jaar. Begin 2019 voegt Nederland zich, met een verwachte productie van 1000 ton per jaar, tot dit speelveld. Nederland is daarmee het eerste land dat duurzaam NEO-alginaat uit afvalwater wint.

Voor naar schatting 11 miljoen euro komt er een fabriek in Zutphen en voor 4 miljoen komt er een fabriek in Epe. Zutphen valt duurder uit, omdat hier nog een zuiveringsinstallatie moet worden gebouwd. De Waterschappen nemen de kosten op zich, al hopen ze dat er innovatieve partijen zullen bijspringen. In tien jaar tijd verwacht Budding quitte te spelen. “We hebben vooraf gezegd: dit mag ons op de lange termijn geen geld kosten, maar we hoeven er ook niets aan te verdienen. De verduurzaming van de samenleving staat voorop.” Toch voegt hij nog toe: “Blijken we in de toekomst met NEO-alginaat winst te maken, dan zijn we natuurlijk niet vies van wat extra centen.” Wie weet kan de waterschapsbelasting daardoor in de toekomst omlaag.

Maar valt er wel te concurreren met Azië? “Jazeker”, stelt Budding. Het oogsten van zeewier is prijzig en alginaat uit zeewier halen kost veel energie. Budding: “Wij hebben het slib toch al, dat ligt in de zuiveringsinstallaties. De technologie om de NEO-alginaat uit het slib te halen is veel goedkoper dan bij zeewier. Bovendien kost het ruim vijftig procent minder energie en er komt meer en puurder alginaat uit. Hierdoor kunnen wij de kostprijs halveren.” De prijs van alginaat uit zeewier varieert tussen de 2 euro en 1000 euro per kilo. De hoofdprijs betaal je in de farmacie, minder ben je kwijt in de lijmindustrie.

Hinderpaal

De huidige wet- en regelgeving is echter nog een grote hinderpaal voor de verkoop van NEO-alginaat. Aangezien de grondstof uit afvalwater wordt gewonnen, heeft het een ‘afvalstatus’. Producten met deze status mogen niet worden verkocht. “We zijn met het kabinet en Brussel in gesprek”, zegt dijkgraaf Klip-Martin. “De herwonnen grondstof moet dezelfde status krijgen als primaire grondstoffen. Anders is er geen gelijk speelveld.”

Het is ingewikkeld om van de afvalstatus af te komen. Er moet uitgebreid onderzoek gedaan worden of er bijvoorbeeld geen ziektekiemen in zitten. Klip-Martin staat daar volledig achter, maar benadrukt wel dat de regelgeving ver achter loopt op de maatschappelijke ontwikkeling. Klip-Martin: “Als de overheid de economie honderd procent circulair wil maken, dan moeten ze NEO-alginaat ook toelaten. Uiteraard pas als we kunnen aantonen dat het veilig is. Het gaat tenslotte niet om de afkomst, maar om de toekomst van grondstoffen.”

Toch lopen er al gesprekken met een potentiële afnemer. Budding kan echter nog geen namen noemen, maar het bedrijf zit in de ‘biochemiehoek’. “We hebben een partij gevonden die voldoende solide en groot genoeg is om een grote stroom NEO-alginaat af te nemen. De gesprekken gaan zo goed, dat we het al over richtprijzen hebben”, aldus Budding.

Nieuwe zuiveringstechnologie

NEO-alginaat staat voor Nereda Opgewekt Alginaat. Nereda is een nieuwe zuiveringstechnologie waarbij het slib korrelvormig is. Dit verschilt van het slib van normale zuiveringsinstallaties, dat de vorm van vlokken heeft. Het Nereda-slib bezinkt door de korrelvorm veel sneller en gemakkelijker. Het voordeel hiervan is dat er minder grote bezinktanks nodig zijn. Bovendien verbruikt de Nereda zuiveringstechnologie minder energie dan gewone zuiveringsinstallaties.

Onderzoekers ontdekten tijdens het Nereda pilotonderzoek dat er een slijmerig laagje achterbleef op het zandfilter. Dat is het laatste beetje vuil uit het afvalwater, bestaande uit een groep bacteriën. Deze substantie was niet aanwezig bij de normale zuivering. Na onderzoek bleek dat het slijmerige laagje eigenschappen heeft die overeenkomen met alginaat uit zeewier.