Hoe nemen wij afscheid van onze huisdieren? Simone Henken fotografeerde het sterven van haar hond. Haar werk is nu te zien in museum Tot Zover.
“Ik heb langer gerouwd om Joerie dan om mijn moeder.” Ook drie jaar na de dood van haar hond, slikt fotograaf Simone Henken haar verdriet weg bij het zien van de foto’s die zij van hun laatste maanden samen maakte. “Het is een taboe om dat zo te zeggen, maar Joerie was altijd dichtbij en mijn moeder woonde aan de andere kant van het land.”
Meerdere foto’s van Joerie en Simone hangen vanaf deze week in het Amsterdamse museum Tot Zover. Het beeld is onderdeel van de tentoonstelling ‘De laatste aai’ en hangt tussen een verzameling werken van andere kunstenaars en grafmonumenten, eerbetonen en necrologieën voor dieren.
Voor fotograaf Henken is het volstrekt logisch dat dieren dezelfde behandeling krijgen na de dood als mensen. “We maken allemaal deel uit van hetzelfde geheel. Daarom hebben we dezelfde rituelen nodig voor dieren en mensen, om hen te gedenken en te verheffen.”
Rouwen
Dat was de reden dat Henken haar hond voor en na haar dood fotografeerde, zoals ze dat bij haar moeder ook gedaan heeft. “Ik voelde Joerie koud worden in mijn armen.” Die nacht lag de hond naast haar.
Dat mensen net zozeer rouwen om dieren als om medemensen, is niet vreemd, zegt Marie-José Enders, die zich als bijzonder hoogleraar op de Open Universiteit bezighoudt met de relatie tussen mens en dier. “Dieren voldoen soms aan dezelfde basisbehoeften als mensen: ze geven een gevoel van vertrouwen en veiligheid en geven mensen het gevoel dat ze tot nut zijn door te zorgen voor een ander. Om die reden kan ook na de dood het rouwproces hetzelfde verlopen.”
Waarom krijgen vooral honden en katten een urn of een begrafenis, maar kunnen de koe en de vlieg daarnaar fluiten? Ook die vraag wordt onderzocht in de expositie ‘De laatste aai’.
Naast fysieke nabijheid is een bepaalde wisselwerking tussen mens en dier belangrijk, verklaart Enders. “Een vlieg geeft ons bijvoorbeeld weinig terug. Dat we varkens en koeien eten, is in dit licht hypocriet; ook daarmee kan een mens een band opbouwen. ”
Afhankelijkheid
Voor Henken zijn niet alleen honden, maar alle dieren belangrijk en gelijkwaardig. De vraag is natuurlijk of dieren dat net zo voelen, of de band met mensen voor hen ook een toegevoegde waarde heeft.
Volgens Enders is hier geen eenduidig antwoord op te geven. Blindengeleidehonden kunnen bijvoorbeeld vrolijk zijn door mensen te helpen, al kunnen ze daardoor ook stress ervaren, aldus de hoogleraar. Maar naar dit onderwerp is nog veel meer onderzoek nodig.
Wat in deze discussie wel speelt, aldus Enders, is dat mensen huisdieren van zich afhankelijk hebben gemaakt. Zonder onze brokken redden ze het niet. “We kunnen ze niet meer aan hun lot overlaten, we hebben gewoon een zorgtaak.”
Voor Henken staat het buiten kijf dat Joeri net zo veel voor haar zorgde als andersom. “Ze kwam altijd bij me liggen, ze leidde me af als ik boos was en liet zich graag knuffelen. Ze sliep bij me in bed. Waar anders? Het is toch gewoon één grote mand.”
‘De laatste aai’, t/m 19 januari 2020 in Museum Tot Zover, Kruislaan 124, Amsterdam
Lees ook:
Gecondoleerd met jullie hond
Mira is dood, schrijft Lodewijk Dros. We hebben haar laten inslapen. Was ze een gezinslid? Hoe spreek je eigenlijk over het verlies van een huisdier? Een zoektocht naar de tussentaal.
