Advocate documenteert kinderontvoeringen door Rusland. ‘Er is enorm veel bewijs’

Het ICC heeft vrijdag een arrestatiebevel uitgevaardigd tegen Vladimir Poetin en de Russische commissaris voor de kinderrechten, Maria Lvova-Belova. De laatste is de drijvende kracht achter het adoptieprogramma van Oekraïense kinderen, die rechtstreeks aan de Russische president rapporteert. In de Russische media verhaalde ze over haar eigen ‘adoptie’ van een Oekraïense jongen, Filip genaamd.

Tegen Lvova-Belova is dan ook een “enorme hoeveelheid bewijs”, zegt Kateryna Rasjevska, advocate van het Regionale Centrum voor Mensenrechten in Kiev dat de ‘deportaties’, zoals Oekraïne het transport van kinderen naar Rusland noemt, documenteert. “In veel van haar handelingen zijn elementen te vinden van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid.”

De Geneefse Conventies karakteriseren gedwongen opname van kinderen in gezinnen over de grens als genocide, zegt ze. “Mocht er in Rusland ooit verandering komen, is mevrouw Lvova-Belova de eerste die aan Den Haag wordt uitgeleverd.”

Het bewijs tegen Poetin bestaat onder meer uit zijn ontmoetingen met Lvova-Belova. Tijdens een ontmoeting met de Russische president op 16 februari, op de staatstelevisie vertoond, spreekt de commissaris honderduit over de ‘integratie’ van Oekraïense kinderen in ‘onderwijskampen’. Ook uit ze haar voornemen er nog enkele duizenden kinderen te laten ‘herstellen van vijandigheden’. “Haar familieleden kregen hoge posities toebedeeld in staatsinstellingen en in de orthodoxe kerk”, aldus Rasjevska. “Alleen dat al toont Poetins instemming met haar activiteiten.”

260.000 gedeporteerde kinderen

Oekraïne gaat uit van het getal van 260.000 naar Rusland gedeporteerde kinderen. De meeste kinderen hebben tenminste één ouder. Zij zijn als gezin door de Russen ‘geëvacueerd’ uit de bezette gebieden in Oekraïne. Daarnaast zijn er kinderen uit weeshuizen of internaten, waar bijvoorbeeld kinderen wonen van ouders van wie de voogdij is afgenomen. Rusland gaf vorig jaar aan dat er dertigduizend kinderen verblijven in ‘herstelkampen’ in Rusland en nog eens tienduizend op de Krim. “Met deze informatie van de Russische autoriteiten ligt de bewijslast van het tegendeel bij hen”, aldus Rasjevska.

Afgelopen maand concludeerden onderzoekers van de Amerikaanse ‘Yale School of Public Health’ op basis van een open-bronnen-onderzoek dat er het afgelopen jaar zeker zesduizend kinderen hebben verbleven in 43 ‘heropvoedingskampen’, die verspreid zijn over Rusland, Wit-Rusland, de Krim of in andere gebieden die onder Russische controle staan. Ze kregen er onderdak en medische hulp, maar hun werd ook Russisch patriottisme bijgebracht. “Ze hoorden dat Rusland het beste land in de wereld is en kregen er zelfs les in het hanteren van wapens”, aldus Rasjevska. “De kinderen zijn in het ongewisse gehouden over hun toekomst. Dat moet traumatisch zijn. In een gevangenis weet je tenminste de einddatum.”

Het Regionale Centrum voor Mensenrechten documenteerde vierhonderd casussen van kinderen die na het kamp in Russische pleeggezinnen werden opgenomen. Die voorbeelden zijn ook weer gebaseerd op reportages in de Russische media, (telefonische) gesprekken met adoptieouders, en getuigenissen van kinderen die toch terugkeerden. “Veel pleegouders werden gedwongen kinderen uit Oekraïne op te nemen. Wat mij betreft worden zij niet gestraft. Het alternatief voor deze kinderen was het weeshuis”, aldus Rasjevska.

Het slechtst af zijn kinderen die worden opgenomen in families van Russische militairen of orthodoxe priesters, zegt de mensenrechten-advocate. Een jongen die terugkeerde uit het gezin van een priester vertelde dat zijn tijdelijke adoptieouders geen winterkleding voor hem kochten; ook werd hij gedwongen de orthodoxe tradities te eerbiedigen. “Deze kinderen moeten niet meer terug naar het weeshuis in Oekraïne, maar moeten worden ondergebracht bij nieuwe pleeggezinnen”, vindt Rasjevska. Haar organisatie registreerde het afgelopen jaar slechts 380 kinderen die terugkeerden naar Oekraïne.

Meegegeven kinderen

Er is nog een derde categorie kinderen, die zowel in het Yale-rapport als in de statistieken van Rasjevska worden vermeld: kinderen die door hun ouders in bezet gebied werden meegegeven met de Russische autoriteiten om een ‘zomerkamp’ bij te wonen in Rusland — en die vervolgens niet terugkeerden. In de door Oekraïne bevrijde gebieden durven niet alle ouders melding te maken van de vermissing van hun kind, vertelt Rasjevska. “Zij worden gestigmatiseerd door buren en lokale autoriteiten. Er is weinig begrip voor het feit dat ze hun kinderen meegaven aan de Russen.” Rasjevska pleit wel voor begrip. “Deze ouders wisten niet hoe de bezetting zou eindigen. Gewapende Russische militairen dreigden hen met verlies van het ouderlijk gezag. Het is verklaarbaar dat die ouders hun kind meegaven.”

Lees ook:

Advocaat Geert-Jan Knoops over het arrestatiebevel tegen Poetin: ‘Juichen van Biden ondermijnt legitimiteit Strafhof’

Het Internationaal Strafhof vaardigde gisteren een arrestatiebevel tegen Vladimir Poetin uit. Hoeveel kans van slagen heeft die zaak? Zes vragen aan advocaat Geert-Jan Knoops, werkzaam bij het Internationaal Strafhof.

Arrestatiebevel voor Poetin wegens oorlogsmisdrijven. ‘De internationale gemeenschap moet dit nu uitvoeren’

Het Internationaal Strafhof (ICC) heeft een arrestatiebevel uitgevaardigd tegen de Russische president Vladimir Poetin.