Adviseur: Kamer dreigt machteloos te worden, tijd om stevig in te grijpen

Verkiezingen in twee ronden, een gekozen minister-president en burgemeester. Het zijn voorstellen van de voormalig burgemeester van Arnhem Paul Scholten. Hij is lid van de zogenoemde buitenring van de staatscommissie die nadenkt over een hervorming van het parlementair stelsel.

Als lid van die groep mensen, die als klankbordgroep de commissie van voorzitter Johan Remkes begeleidt, begon VVD-lid Scholten zich zorgen te maken. "Remkes stelt dat zijn commissie vooral haalbare hervormingsvoorstellen wil doen. Terwijl er om onze democratie gezond te houden echt meer nodig is. En veel tijd hebben we niet. Er zijn immers wijzigingen van de Grondwet nodig. Daarom ons initiatief."

Samen met Hans Franken, voormalig Eerste Kamerlid voor het CDA en emeritus hoogleraar rechtswetenschap en informatierecht in Leiden, schreef hij een stuk met veel verdergaande plannen. Vandaag komt Remkes met een tussenrapportage en biedt hij meer inzicht in de kant die de staatscommissie op wil. Scholten is bezorgd dat van de unieke gelegenheid iets te doen aan de crisis in de democratie te weinig terechtkomt. "U weet hoe dat gaat met staatscommissies. De regering haalt eerst eens de helft van de voorstellen af en de Kamer haalt daar weer veel van af."

Scholten en Franken doen voorstellen die door de partijen waarvan zij lid zijn als zeer vergaand beschouwd zullen worden, zoals toetsing door de rechter van nieuwe wetten aan de Grondwet. De positie van de Eerste Kamer wordt daarmee minder belangrijk. Ze zijn echter absoluut noodzakelijk, wil de democratie overleven. Scholten: "De politiek en het parlement raken meer en meer versnipperd. Dat levert volgens ons het grote gevaar op dat het hoogste democratische orgaan, het parlement, machteloos wordt."

De voorstellen van Scholten en Franken hebben dan ook vooral versterking van de positie van de Tweede Kamer op het oog. "Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt de burger te vragen om meer democratie. Een referendum holt de functie van het parlement uit door de mogelijkheid zijn besluiten te vernietigen. Daarnaast zou je de kiezer de minister-president, de commissaris van de koning en de burgemeester kunnen laten kiezen."

Preferendum

Versnippering in de Kamer kan volgens Scholten en Franken worden bestreden door verkiezingen, net als in Frankrijk, in twee ronden te laten plaatsvinden. De eerste ronde gaat net als nu, in de tweede ronde kan alleen gekozen worden tussen de zes partijen die in de eerste ronde de grootste werden. Het bezwaar dat daarmee belangrijke geluiden uit kleine minderheden in de samenleving niet meer vertegenwoordigd zijn ziet Scholten wel, maar weegt niet op tegen de beter geëquipeerde Kamer. "Waar het ons om gaat: zowel de oppositie als de regeringspartijen zullen sterker vertegenwoordigd zijn in het parlement en kunnen daarmee een beter tegenwicht vormen tegenover een kabinet."

Scholten en Franken vragen de commissie-Remkes hun voorstellen, waaronder ook het voorstel in de Grondwet op te nemen dat de koning staatshoofd is en niet langer lid van de regering, samen met de eigen voorstellen aan de Nederlandse kiezer voor te leggen in een soort internet-consultatie. Helemaal uitgewerkt is dat voorstel nog niet, maar Scholten spreekt van een preferendum. "Het is een consultatie voordat de voorstellen naar de regering gaan, een pre-fase dus. Een preferendum. Altijd beter dan een referendum."

Commissie-Remkes

De staatscommissie, sinds januari vorig jaar aan het werk, kwam moeizaam tot stand. Vooral het CDA, dat de VVD ervan verdacht uit te zijn op opheffing van de Eerste Kamer, lag dwars. Uiteindelijk kwam er een taakopdracht die veel breder is dan de verhouding tussen Tweede en Eerste Kamer. De commissie, onder leiding van VVD-veteraan Johan Remkes, bracht in oktober vorig jaar een rapport uit, waarin zes onderwerpen werden benoemd waarover men een advies uitbrengen wil.

Zo wil de commissie een antwoord geven op de vraag of het parlement de kiezer nog wel vertegenwoordigt en wat de rol van politieke partijen is en zou moeten zijn. Ook de gang van zaken bij kabinetsformaties en de rol van een regeerakkoord moeten aan de orde komen. Nut en noodzaak van referenda zal volgens Remkes eveneens onderdeel van het advies worden.

Het eindadvies van de commissie-Remkes wordt aan het eind van dit jaar verwacht.

Lees ook: Remkes: stem van burgers telt bij evaluatie democratie

De nieuwe staatscommissie die het functioneren van de parlementaire democratie gaat onderzoeken wil van burgers horen wat er beter kan, zei voorzitter Johan Remkes in februari 2017 toen de commissie aantrad.